Για την Ιστορία, δόθηκε στη δημοσιότητα -πάντοτε μέσα από το ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ (http://www.xronometro.gr/) στις 23 Σεπτεμβρίου 2007.
Λόγια του αέρα...
Θα πεταχτώ αύριο στην Αθήνα και θα γυρίσω το βραδάκι» λέμε ή ακούμε συχνά. Το πράγμα δε μας φαίνεται καθόλου δύσκολο όταν το εξετάζουμε από τεχνικής άποψης (το διευκρινίζω, επειδή από οικονομικής δεν είναι αμελητέο έξοδο, ιδίως τα τελευταία χρόνια), αλλά δεν ήταν πάντοτε έτσι.
Προπολεμικά, δεν υπήρχε αεροδρόμιο στο νομό Καβάλας. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη διάρκεια του Εμφυλίου (περί τα τέλη του 1947 ή τα μέσα του 1948) κατασκευάστηκε το μοναδικό –μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν δημιουργήθηκε ο σημερινός αερολιμένας «Μέγας Αλέξανδρος» στον κάμπο της Χρυσούπολης- αεροδρόμιο στο νομό Καβάλας. Αυτό ήταν το στρατιωτικό αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα.
Θα «πεταχτούμε» πίσω στο χρόνο και θα γυρίσουμε πολλά χρόνια πίσω (60 αρχικά και 41 στη συνέχεια) για να παρακολουθήσουμε ένα μέρος της ιστορίας (την κατασκευή και μία επέκταση) του αεροδρομίου του Αμυγδαλεώνα. Αυτού του αεροδρομίου, που σήμερα φιλοξενεί ένα Αεροπορικό Απόσπασμα (μονάδα της Πολεμικής Αεροπορίας) και μερικούς ερασιτέχνες των αιθέρων (το «ερασιτέχνες» με την καλύτερη δυνατή έννοια του όρου, αυτή των εραστών της τέχνης: ποιος δεν ξέρει τον «ιπτάμενο ιερέα», συνταξιούχο της δουλειάς αλλά όχι της ζωής π. Θεοχάρη Μέγγα;).
Βρισκόμαστε στα τέλη Φεβρουαρίου του 1947. Ο ελληνικός εμφύλιος έχει αρχίσει να κλιμακώνεται επικίνδυνα και δεν φαίνεται να υπάρχει περιθώριο ειρήνευσης. Η απειλή για την κυβέρνηση της Αθήνας από τη δράση των μονάδων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) είναι σοβαρή και η Αγγλία δεν μπορεί να συνεχίσει να κουβαλά το βάρος του «ελληνικού προβλήματος». Το «γέρικο λιοντάρι» της πάλαι ποτέ κραταιάς Βρετανικής Αυτοκρατορίας είναι κουρασμένο και αδύναμο οικονομικά. Έτσι, παραχωρεί τη θέση του στον σφριγηλό και καλά εφοδιασμένο «νεαρό αετό», τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Στις 12 Μαρτίου 1947, ο Πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν διακηρύσσει την πρόθεση της χώρας του να μην αφήσει την Ελλάδα να γίνει θύμα «της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινών ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομμουνιστών, οι οποίοι αψηφούν την εξουσίαν της Κυβερνήσεως εις τινά σημεία της χώρας, ιδία κατά μήκος των βορείων συνόρων αυτής» (το απόσπασμα προέρχεται από τη μετάφραση του λόγου του, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή της 13ης Μαρτίου 1947).
Μαζί με τον οπλισμό και τα άλλα εφόδια που αρχίζουν να φθάνουν στην καθημαγμένη Ελλάδα, ξεκινά και η κατασκευή (μαζί με άλλα) του αεροδρομίου της Καβάλας στον κάμπο του Αμυγδαλεώνα: επρόκειτο κυρίως να εξυπηρετήσει πολεμικές ανάγκες, αφού η (και) από αέρος προσβολή των μαχητών του ΔΣΕ ήταν απαραίτητη. Πολλές από τις επιθέσεις με βόμβες στα βόρεια του νομού Σερρών –όπου δρούσαν σημαντικές δυνάμεις ανταρτών- ξεκίνησαν από το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα.
Το αεροδρόμιο κατασκευάζεται στο πλαίσιο του «Σχεδίου Μάρσαλ». Σε τομίδιο με τίτλο «Το Σχέδιον Μάρσαλλ στην Ελλάδα – Ο πλήρης απολογισμός της βοηθείας του Σχεδίου Μάρσαλλ προς την Ελλάδα, Ιούλιος 1948 – Ιανουάριος 1952», που περιείχε τον απολογισμό του έργου που επιτελέστηκε σε αυτό το χρονικό διάστημα, περιλαμβάνεται η φωτογραφία από το «σιδέρωμα» του αεροδιαδρόμου (πίστας) που συνοδεύει τούτο το κείμενο.
Προπολεμικά, δεν υπήρχε αεροδρόμιο στο νομό Καβάλας. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη διάρκεια του Εμφυλίου (περί τα τέλη του 1947 ή τα μέσα του 1948) κατασκευάστηκε το μοναδικό –μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν δημιουργήθηκε ο σημερινός αερολιμένας «Μέγας Αλέξανδρος» στον κάμπο της Χρυσούπολης- αεροδρόμιο στο νομό Καβάλας. Αυτό ήταν το στρατιωτικό αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα.
Θα «πεταχτούμε» πίσω στο χρόνο και θα γυρίσουμε πολλά χρόνια πίσω (60 αρχικά και 41 στη συνέχεια) για να παρακολουθήσουμε ένα μέρος της ιστορίας (την κατασκευή και μία επέκταση) του αεροδρομίου του Αμυγδαλεώνα. Αυτού του αεροδρομίου, που σήμερα φιλοξενεί ένα Αεροπορικό Απόσπασμα (μονάδα της Πολεμικής Αεροπορίας) και μερικούς ερασιτέχνες των αιθέρων (το «ερασιτέχνες» με την καλύτερη δυνατή έννοια του όρου, αυτή των εραστών της τέχνης: ποιος δεν ξέρει τον «ιπτάμενο ιερέα», συνταξιούχο της δουλειάς αλλά όχι της ζωής π. Θεοχάρη Μέγγα;).
Βρισκόμαστε στα τέλη Φεβρουαρίου του 1947. Ο ελληνικός εμφύλιος έχει αρχίσει να κλιμακώνεται επικίνδυνα και δεν φαίνεται να υπάρχει περιθώριο ειρήνευσης. Η απειλή για την κυβέρνηση της Αθήνας από τη δράση των μονάδων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) είναι σοβαρή και η Αγγλία δεν μπορεί να συνεχίσει να κουβαλά το βάρος του «ελληνικού προβλήματος». Το «γέρικο λιοντάρι» της πάλαι ποτέ κραταιάς Βρετανικής Αυτοκρατορίας είναι κουρασμένο και αδύναμο οικονομικά. Έτσι, παραχωρεί τη θέση του στον σφριγηλό και καλά εφοδιασμένο «νεαρό αετό», τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Στις 12 Μαρτίου 1947, ο Πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν διακηρύσσει την πρόθεση της χώρας του να μην αφήσει την Ελλάδα να γίνει θύμα «της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινών ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομμουνιστών, οι οποίοι αψηφούν την εξουσίαν της Κυβερνήσεως εις τινά σημεία της χώρας, ιδία κατά μήκος των βορείων συνόρων αυτής» (το απόσπασμα προέρχεται από τη μετάφραση του λόγου του, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή της 13ης Μαρτίου 1947).
Μαζί με τον οπλισμό και τα άλλα εφόδια που αρχίζουν να φθάνουν στην καθημαγμένη Ελλάδα, ξεκινά και η κατασκευή (μαζί με άλλα) του αεροδρομίου της Καβάλας στον κάμπο του Αμυγδαλεώνα: επρόκειτο κυρίως να εξυπηρετήσει πολεμικές ανάγκες, αφού η (και) από αέρος προσβολή των μαχητών του ΔΣΕ ήταν απαραίτητη. Πολλές από τις επιθέσεις με βόμβες στα βόρεια του νομού Σερρών –όπου δρούσαν σημαντικές δυνάμεις ανταρτών- ξεκίνησαν από το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα.
Το αεροδρόμιο κατασκευάζεται στο πλαίσιο του «Σχεδίου Μάρσαλ». Σε τομίδιο με τίτλο «Το Σχέδιον Μάρσαλλ στην Ελλάδα – Ο πλήρης απολογισμός της βοηθείας του Σχεδίου Μάρσαλλ προς την Ελλάδα, Ιούλιος 1948 – Ιανουάριος 1952», που περιείχε τον απολογισμό του έργου που επιτελέστηκε σε αυτό το χρονικό διάστημα, περιλαμβάνεται η φωτογραφία από το «σιδέρωμα» του αεροδιαδρόμου (πίστας) που συνοδεύει τούτο το κείμενο.
Τα αεροπλάνα σύντομα αρχίζουν να πληθαίνουν και –εκτός από τα πληρώματα των μαχητικών και βομβαρδιστικών αεροσκαφών- μετακινούνται διακεκριμένα στελέχη του κρατικού μηχανισμού, ημικρατικών ή συμπληρωματικών του Κράτους φορέων (όπως η Αλεξάνδρα Μελά, ιθύνων νους του «Εράνου "Πρόνοια Βορείων Επαρχιών Ελλάδος"» ή «Εράνου της Βασιλίσσης Φρειδερίκης» και υπεύθυνη για την Παιδόπολη Καβάλας «Άγιος Γεώργιος» -με τα εγκαίνια του ιδρύματος θα ασχοληθούμε την επόμενη εβδομάδα). Βέβαια, εκτός από τους νεκρούς που προκλήθηκαν από τη δράση των πολεμικών αεροσκαφών που ξεκινούσαν από το συγκεκριμένο αεροδρόμιο, είχε και η «εθνικόφρων» παράταξη έναν διακεκριμένο νεκρό, έναν πρωτοπόρο του αγώνα εναντίον των «συμμοριτών». Αυτός ήταν ο υποστράτηγος Γεώργιος Κώτσαλος, διοικητής της 7ης Μεραρχίας Πεζικού, που έχασε τη ζωή του σε αεροπορικό δυστύχημα -μαζί με άλλα 21 άτομα- στις 6 Ιουνίου 1949. Το αεροπλάνο που μετέφερε τους άτυχους επιβάτες είχε απογειωθεί από το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα, πήρε φωτιά εν πτήσει και συνετρίβη κοντά στη Μαλακάσα. Το (περιπόθητο τώρα πια από τοπικούς φορείς και επιχειρηματίες) στρατόπεδο Κωτσάλου στο Καρά – Ορμάν πήρε το όνομά του από τον 56χρονο –όταν σκοτώθηκε- ανώτερο αξιωματικό.
Ο Εμφύλιος τελειώνει και τα χρόνια περνούν, και η Ελλάδα έχει αρχίσει να αποκτά ένα αρκετά ευρωπαϊκό πρόσωπο.
Δεκαετία του 1960. Η μετανάστευση -τόσο από τα χωριά της Καβάλας όσο και αυτά της γειτονικής Δράμας- έχει φέρει αρκετό συνάλλαγμα στην περιοχή. Οι νεοέλληνες έχουν αρχίσει να εξοικειώνονται με τα αεροπορικά ταξίδια και το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα είναι πια μικρό. Δεν επαρκεί για να εξυπηρετήσει την Καβάλα, που -χάνοντας το χαρακτήρα της καπνούπολης- έχει τώρα μετατραπεί σε μια πόλη μεταπρατική, βιοτεχνική και παροχής υπηρεσιών, αλλά και τη Δράμα: η έδρα του γειτονικού νομού δεν διαθέτει αεροδρόμιο.
Βρισκόμαστε τώρα πια στις αρχές του τρίτου δεκαήμερου του Σεπτεμβρίου του 1966. Η κυβέρνηση του Στέφανου Στεφανόπουλου, τρίτο κυβερνητικό σχήμα που εμφανίστηκε στη Βουλή μετά τη σύγκρουση του νεαρού βασιλιά Κωνσταντίνου με τον νόμιμο πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και την αποσκίρτηση πολλών βουλευτών της Ένωσης Κέντρου στα μέσα Ιουλίου 1965, έχει συμπληρώσει μόλις δύο εβδομάδες ζωής. Ο παλαίμαχος πολιτικός προσπαθεί να διατηρηθεί στην εξουσία και να «καλοπιάσει» το λαό: έτσι, κλιμάκια υπουργών και άλλων κυβερνητικών παραγόντων «οργώνουν» τη χώρα, επιδεικνύοντας ιδιαίτερο ζήλο στον εντοπισμό και την προσπάθεια αντιμετώπισης των κατά τόπους προβλημάτων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο υπουργός Συγκοινωνιών Ιωάννης Γιαμάς φτάνει στις 21 Σεπτεμβρίου 1966 αεροπορικώς στην Καβάλα, συνοδευόμενος από τον αρχηγό της Πολιτικής Αεροπορίας (τον κατοπινό Διοικητή της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας – Υ.Π.Α) Φωκά. Σκοπός της επίσκεψης είναι η επιτόπου μελέτη του θέματος της επέκτασης του αεροδρομίου του Αμυγδαλεώνα, το οποίο χαρακτηρίζεται «παλαιόν» από τους εξ Αθηνών υψηλούς επισκέπτες. Μετά από παραμονή περίπου πενήντα λεπτών, το διμελές κυβερνητικό κλιμάκιο αναχωρεί για την Αλεξανδρούπολη. Στη 1.30 το μεσημέρι, οι δύο παράγοντες προσγειώνονταν στην ακριτική πόλη, όπου ασχολήθηκαν με το θέμα της επέκτασης του χώρου προσγείωσης που υπήρχε στο εκεί αεροδρόμιο. Αφού αποφασίστηκε να διατεθεί ένα σεβαστό ποσό (115.000 δραχμές) για μελέτη του χώρου, στις 6 το απόγευμα αναχώρησαν - πάντοτε με αεροπλάνο- για την Αθήνα.
Το αν εγκρίθηκε κονδύλιο για το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα και τι πρόλαβαν να προγραμματίσουν μέσα σε πενήντα λεπτά παραμονής οι δύο παράγοντες θα μας απασχολήσει κάποια άλλη φορά. Θα χρειαστεί, όμως, ενδελεχής έρευνα.
Εδώ περιοριζόμαστε να σημειώσουμε ότι η κυβέρνηση Στεφανόπουλου δεν έζησε να δει το 1967 (την έριξαν οι έριδες της εποχής και οι αποκαλύψεις για παρασκηνιακές συνεννοήσεις μεταξύ Γ. Παπανδρέου και Παναγιώτη Κανελλόπουλου, αρχηγού της ΕΡΕ μετά τη φυγή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Γαλλία) και άρα ο Γιαμάς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του, ότι στα μέσα της δεκαετίας του 1970 συζητιόταν ακόμη το θέμα της δημιουργίας νέου αερολιμένα στην περιοχή της Καβάλας, καθώς και ότι συχνά ακούμε να λέγεται (και ενίοτε να γράφεται) ότι το αεροδρόμιο της Χρυσούπολης μπορεί να γίνει ελκυστικότερο και αποδοτικότερο. Πρέπει, βέβαια, να υπάρχει και οικονομική ευρωστία στην περιοχή, καθώς και αξιοπρεπής τουριστική πολιτική και υποδομή, ώστε να θέλγονται ξένοι επισκέπτες και να υλοποιηθεί ένας τέτοιος στόχος.
Ελπίζουμε πάντα για το καλύτερο, για δυο λόγους. Αφενός δεν κοστίζει τίποτε, μιας και η αγοραία ρήση υποστηρίζει ότι η ελπίδα πεθαίνει πάντοτε τελευταία και αφετέρου, επειδή θυμόμαστε συχνά την απόφανση του ανθρώπου που ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία νέου αεροδρομίου στην Καβάλα, του Κωνσταντίνου Καραμανλή του πρεσβύτερου: «το Καλύτερο είναι εχθρός του Καλού».
Κάτι θα ’ξερε ο πολύπειρος πολιτικός. Είχε διατελέσει και Υπουργός Δημοσίων Έργων πριν γίνει για πρώτη φορά πρωθυπουργός.
Κάτι θα ’ξερε…
Ο Εμφύλιος τελειώνει και τα χρόνια περνούν, και η Ελλάδα έχει αρχίσει να αποκτά ένα αρκετά ευρωπαϊκό πρόσωπο.
Δεκαετία του 1960. Η μετανάστευση -τόσο από τα χωριά της Καβάλας όσο και αυτά της γειτονικής Δράμας- έχει φέρει αρκετό συνάλλαγμα στην περιοχή. Οι νεοέλληνες έχουν αρχίσει να εξοικειώνονται με τα αεροπορικά ταξίδια και το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα είναι πια μικρό. Δεν επαρκεί για να εξυπηρετήσει την Καβάλα, που -χάνοντας το χαρακτήρα της καπνούπολης- έχει τώρα μετατραπεί σε μια πόλη μεταπρατική, βιοτεχνική και παροχής υπηρεσιών, αλλά και τη Δράμα: η έδρα του γειτονικού νομού δεν διαθέτει αεροδρόμιο.
Βρισκόμαστε τώρα πια στις αρχές του τρίτου δεκαήμερου του Σεπτεμβρίου του 1966. Η κυβέρνηση του Στέφανου Στεφανόπουλου, τρίτο κυβερνητικό σχήμα που εμφανίστηκε στη Βουλή μετά τη σύγκρουση του νεαρού βασιλιά Κωνσταντίνου με τον νόμιμο πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και την αποσκίρτηση πολλών βουλευτών της Ένωσης Κέντρου στα μέσα Ιουλίου 1965, έχει συμπληρώσει μόλις δύο εβδομάδες ζωής. Ο παλαίμαχος πολιτικός προσπαθεί να διατηρηθεί στην εξουσία και να «καλοπιάσει» το λαό: έτσι, κλιμάκια υπουργών και άλλων κυβερνητικών παραγόντων «οργώνουν» τη χώρα, επιδεικνύοντας ιδιαίτερο ζήλο στον εντοπισμό και την προσπάθεια αντιμετώπισης των κατά τόπους προβλημάτων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο υπουργός Συγκοινωνιών Ιωάννης Γιαμάς φτάνει στις 21 Σεπτεμβρίου 1966 αεροπορικώς στην Καβάλα, συνοδευόμενος από τον αρχηγό της Πολιτικής Αεροπορίας (τον κατοπινό Διοικητή της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας – Υ.Π.Α) Φωκά. Σκοπός της επίσκεψης είναι η επιτόπου μελέτη του θέματος της επέκτασης του αεροδρομίου του Αμυγδαλεώνα, το οποίο χαρακτηρίζεται «παλαιόν» από τους εξ Αθηνών υψηλούς επισκέπτες. Μετά από παραμονή περίπου πενήντα λεπτών, το διμελές κυβερνητικό κλιμάκιο αναχωρεί για την Αλεξανδρούπολη. Στη 1.30 το μεσημέρι, οι δύο παράγοντες προσγειώνονταν στην ακριτική πόλη, όπου ασχολήθηκαν με το θέμα της επέκτασης του χώρου προσγείωσης που υπήρχε στο εκεί αεροδρόμιο. Αφού αποφασίστηκε να διατεθεί ένα σεβαστό ποσό (115.000 δραχμές) για μελέτη του χώρου, στις 6 το απόγευμα αναχώρησαν - πάντοτε με αεροπλάνο- για την Αθήνα.
Το αν εγκρίθηκε κονδύλιο για το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα και τι πρόλαβαν να προγραμματίσουν μέσα σε πενήντα λεπτά παραμονής οι δύο παράγοντες θα μας απασχολήσει κάποια άλλη φορά. Θα χρειαστεί, όμως, ενδελεχής έρευνα.
Εδώ περιοριζόμαστε να σημειώσουμε ότι η κυβέρνηση Στεφανόπουλου δεν έζησε να δει το 1967 (την έριξαν οι έριδες της εποχής και οι αποκαλύψεις για παρασκηνιακές συνεννοήσεις μεταξύ Γ. Παπανδρέου και Παναγιώτη Κανελλόπουλου, αρχηγού της ΕΡΕ μετά τη φυγή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Γαλλία) και άρα ο Γιαμάς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του, ότι στα μέσα της δεκαετίας του 1970 συζητιόταν ακόμη το θέμα της δημιουργίας νέου αερολιμένα στην περιοχή της Καβάλας, καθώς και ότι συχνά ακούμε να λέγεται (και ενίοτε να γράφεται) ότι το αεροδρόμιο της Χρυσούπολης μπορεί να γίνει ελκυστικότερο και αποδοτικότερο. Πρέπει, βέβαια, να υπάρχει και οικονομική ευρωστία στην περιοχή, καθώς και αξιοπρεπής τουριστική πολιτική και υποδομή, ώστε να θέλγονται ξένοι επισκέπτες και να υλοποιηθεί ένας τέτοιος στόχος.
Ελπίζουμε πάντα για το καλύτερο, για δυο λόγους. Αφενός δεν κοστίζει τίποτε, μιας και η αγοραία ρήση υποστηρίζει ότι η ελπίδα πεθαίνει πάντοτε τελευταία και αφετέρου, επειδή θυμόμαστε συχνά την απόφανση του ανθρώπου που ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία νέου αεροδρομίου στην Καβάλα, του Κωνσταντίνου Καραμανλή του πρεσβύτερου: «το Καλύτερο είναι εχθρός του Καλού».
Κάτι θα ’ξερε ο πολύπειρος πολιτικός. Είχε διατελέσει και Υπουργός Δημοσίων Έργων πριν γίνει για πρώτη φορά πρωθυπουργός.
Κάτι θα ’ξερε…
