Δόθηκε στη δημοσιότητα -πάντοτε μέσα από το ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ (http://www.xronometro.gr/) στις 30 Σεπτεμβρίου 2007. Η στήλη ονομάζεται ΧΡΟΝΟ-λόγος και αυτή τη φορά οι εικόνες ήταν δύο (και συλλεκτικές).
Εφ’ όπλου λόγχη…
«Περνάει ο Στρατός,
της Ελλάδος φρουρός,
του κάθε της εχθρού
ο σκληρός τιμωρός.
Στο πέρασμά του τρέμει
η γη όπου πατεί
και προς τη Δόξα περπατεί.
Καμαρωτά περνούν τα φανταράκια μας,
γεμάτο λεβεντιά το ιππικό,
οι πυροβολητές και τα γεράκια μας
παντού σκορπούν
τον πανικό / θανατικό.
Με τέτοιο λαμπρό στρατό
νικούμε κάθε μας εχθρό.
Κι όταν θα χρειαστεί
η Ελλάδα μας να δοξαστεί
τότε όλοι μαζί
θα τρέξουμε στη γραμμή
κι απ’ τη γενναία μας ορμή
τα όπλα μας θα στέψει
η Νίκη ή η θανή».
Από τα πολεμικά αεροδρόμια και τις επεκτάσεις τους για να γίνουν αρτιότερα, όταν μετατράπηκαν (και) σε πολιτικά, θέμα με το οποίο ασχολήθηκα την περασμένη εβδομάδα, περνάμε σήμερα σε ασκήσεις επί χάρτου (δημοσιογραφικού) και ασκήσεις επί του εδάφους με χαρακτήρα Τ.Α.Μ.Σ.
Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Όχι, δεν έπαθα στρατιωτική παράκρουση. Απλούστατα, οι χρονικές συμπτώσεις ευνοούν τη δημοσίευση κειμένων με σχετικό περιεχόμενο κι έτσι βρέθηκα να «πολεμάω» με ένστολους κι ένοπλους.
Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Όχι, δεν έπαθα στρατιωτική παράκρουση. Απλούστατα, οι χρονικές συμπτώσεις ευνοούν τη δημοσίευση κειμένων με σχετικό περιεχόμενο κι έτσι βρέθηκα να «πολεμάω» με ένστολους κι ένοπλους.
Πριν συνεχίσω, είναι αναγκαία μια διόρθωση στο κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας. Όπως με πληροφόρησαν, υπήρχε πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αεροδρόμιο στο νομό και ήταν το ίδιο με αυτό στο οποίο αναφέρθηκα: το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα. Δημιουργήθηκε από το καθεστώς Μεταξά, το οποίο άλλωστε οργάνωσε και πραγματοποίησε και τους περίφημους για την εποχή (και την αμφίβολη αποτελεσματικότητά τους) εράνους «Υπέρ της Αεροπορίας». Βέβαια, ο διάδρομος ήταν ισοπεδωμένο χώμα και όποιο αεροσκάφος (μόνο πολεμικά χρησιμοποιούσαν το συγκεκριμένο αεροδρόμιο) ήθελε να προσγειωθεί έπρεπε να χρησιμοποιήσει ένα είδος άγκυρας.
Και τώρα επιστρέφουμε στα των Ενόπλων Δυνάμεων. Το εμβατήριο που προηγείται του παρόντος κειμένου το παιανίζει η μπάντα του εκάστοτε εδρεύοντος στην Καβάλα στρατιωτικού σχηματισμού (παλιότερα της 11ης Μεραρχίας Πεζικού και τώρα της 20ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας) στην αρχή κάθε παρέλασης και την ώρα που παρελαύνουν τμήματα στρατού. Τα λόγια του τα μάθαμε στο Δημοτικό (και δεν τα ξέχασα ποτέ, όπως διαπιστώνω τώρα, 3ο χρόνια μετά την αποφοίτησή μου), αλλά μετά το 1981 δεν τα ξανάκουσα ποτέ: ούτε κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο Στρατό. Μπορεί να θεωρούνταν «αιμοβόρα» μετά την πρώτη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ. Ποιος ξέρει…
Αν, όμως, δεν ακούγονταν καθόλου αυτά τα λόγια μετά το 1981, συνόδευαν –τόσο τα ίδια όσο και το πνεύμα τους- όλες τις παρελάσεις των δεκαετιών του 1950 και του 1960, πολύ δε περισσότερο από τον Απρίλιο του 1967 και μετά. Αυτές οι παρελάσεις αποτελούσαν καταληκτήρια εκδήλωση και επιστέγασμα των στρατιωτικών ασκήσεων που διεξάγονταν κατά καιρούς στην περιοχή μας.
Με δυο τέτοιες ασκήσεις θα ασχοληθεί σήμερα η στήλη, ασκήσεις που διεξήχθησαν μέρες σαν κι αυτές, πριν από 50 και 45 χρόνια αντίστοιχα.
Για να γίνει καλύτερα κατανοητό το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκαν οι δύο ασκήσεις, είναι απαραίτητο να εξηγηθούν μερικά πράγματα.
Το πρώτο που πρέπει να αποκρυπτογραφηθεί είναι τα αρχικά Τ.Α.Μ.Σ., τα οποία χρησιμοποίησα νωρίτερα. Είναι τα αρχικά των λέξεων Τακτική Άσκησις Μετά Στρατεύματος και περιγράφει τον τύπο των ασκήσεων για τις οποίες θα μιλήσουμε. Για τους μη γνωρίζοντες, είναι οι κανονικές, συνηθισμένες ασκήσεις, σε αντίθεση με τις τύπου Τ.Α.Α.Σ (Τακτική Άσκησις Άνευ Στρατεύματος), τις γνωστές ως «ασκήσεις επί χάρτου».
Το δεύτερο που πρέπει να επισημανθεί είναι το ιδεολογικό πλαίσιο και η πολιτική κατάσταση των δύο εποχών, δηλαδή των τελών Σεπτέμβρη του 1957 και του 1962. Κοινό στοιχείο, στον ιδεολογικό τομέα, η αντικομμουνιστική κατεύθυνση στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική, καθώς και η πρόσδεση στο άρμα των Δυτικών δυνάμεων και του ΝΑΤΟ (η Ελλάδα είχε ενταχθεί σε αυτό από το 1952, μαζί με την Τουρκία) και, στον κυβερνητικό τομέα, η κυριαρχία του δεξιού κόμματος της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (Ε.Ρ.Ε.) με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Πολιτειακός άρχων και στις δύο εποχές ο βασιλιάς Παύλος.
Ο Στρατός όφειλε να είναι πανέτοιμος να αντιμετωπίσει τον «από Βορρά κίνδυνο» και σ’ αυτήν την κατεύθυνση η εκγύμναση έπρεπε να είναι συνεχής. Έτσι, οι διακλαδικές ασκήσεις – αυτές, δηλαδή, στις οποίες συμμετείχαν Στρατός, Ναυτικό και Αεροπορία- ήταν συχνές και σε πολλές από αυτές λάμβαναν μέρος και δυνάμεις άλλων χωρών – μελών του ΝΑΤΟ (κυρίως των ΗΠΑ και της Αγγλίας, χωρίς να αποκλείεται η συμμετοχή και άλλων).
Η πρώτη από τις δύο ασκήσεις, με την κωδική ονομασία «Βαθύ Ύδωρ», διεξήχθη το τελευταίο πενθήμερο του Σεπτεμβρίου 1957, στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, με την πρώτη φάση της να λαμβάνει χώρα στο έδαφος του νομού Σερρών και τη δεύτερη (μετά τις 26 του μήνα) στη χερσαία περιοχή του νομού Καβάλας και στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ των κόλπων Καβάλας και Αλεξανδρούπολης. Την άσκηση –στην οποία συμμετείχαν μόνο ελληνικά στρατιωτικά τμήματα- παρακολουθούσαν και ξένες αντιπροσωπείες. Δυστυχώς, όσο η άσκηση διεξαγόταν στο νομό Σερρών, συνέβη ένα ατύχημα: η ανατροπή ενός στρατιωτικού φορτηγού τύπου «Τζέιμς» είχε ως συνέπεια το θάνατο ενός στρατιώτη.
Η δεύτερη άσκηση, που η εκτέλεσή της ξεπερνούσε σε όλα την πρώτη (ευτυχώς και στην αποφυγή απωλειών σε προσωπικό), έφερε την ονομασία «Fall trap» (=«φθινοπωρινή παγίδα») και ήταν μέρος μιας ευρύτερης άσκησης του ΝΑΤΟ με την κωδική ονομασία «Fallings» (=«φθινοπωρινά»). Συμμετείχαν σ’ αυτήν ελληνικές, αμερικανικές, βρετανικές και…τουρκικές δυνάμεις. Μπορεί κάθε 25η Μαρτίου να εκφωνούνταν –σε σχολεία και στρατώνες- ολόθερμοι πανηγυρικοί για τον «προαιώνιον εχθρόν του Έθνους, τον αιμοσταγή Οθωμανόν», αλλά μπροστά στην «ερυθράν απειλήν» οι δύο χώρες –μέλη του ΝΑΤΟ όφειλαν να συνεργαστούν. Και αυτό έκαναν.
Η άσκηση πραγματοποιήθηκε «υπό δυσμενείς καιρικάς συνθήκας», περιοχή διεξαγωγής της ήταν ο κόλπος του Ορφανού (η περιοχή της παραλίας της Τούζλας, η πεδινή έκταση και οι λόφοι βορείως αυτής) και την παρακολουθούσαν –από ειδικό παρατηρητήριο, η θέση του οποίου είναι ακόμη και τώρα ορατή από τον παλιό δρόμο Καβάλας – Θεσσαλονίκης - ο βασιλιάς Παύλος, ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ο διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Νότιας Ευρώπης ναύαρχος Ράσελ και Έλληνες κυβερνητικοί παράγοντες. Όπως προβλεπόταν από το σενάριο της άσκησης, αμφίβια δύναμη που απαρτιζόταν από αρματαγωγά, οπλιταγωγά και άλλα ειδικά σκάφη αποβίβασε, το πρωί της 25ης Σεπτεμβρίου 1962, περίπου 2.000 Αμερικανούς πεζοναύτες «εις την ακτήν της περιοχής Αμφιπόλεως Καβάλας». Οι πεζοναύτες αποβιβάστηκαν από τα πλοία επιβαίνοντας σε ειδικά οχήματα εφόδου, αποβατικά σκάφη και ελικόπτερα, και εγκατέστησαν προγεφύρωμα. Μόλις το προγεφύρωμα επεκτάθηκε σε βάθος, μικτή ελληνοτουρκική δύναμη, ίση με δύο τάγματα, αποβιβάστηκε και το διεύρυνε περισσότερο. Μετά το πέρας αυτής της φάσης της άσκησης, η οποία θα συνεχιζόταν τις επόμενες μέρες στην περιοχή της Νιγρίτας, ο ναύαρχος Ράσελ και ο Βρετανός υπαρχηγός του ΝΑΤΟ στρατηγός Στόκγουελ εξέφρασαν από την Αμφίπολη, ο μεν πρώτος τη βεβαιότητά του ότι «η παρούσα άσκησις πιστοποιεί την ενότητα της Ατλαντικής Συμμαχίας» και ο δεύτερος την ικανοποίησή του για το «υψηλόν επίπεδον συνεργασίας μεταξύ των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και των ανδρών των ξένων στρατών».
Δεν θα περνούσαν ούτε 12 χρόνια από εκείνες τις ημέρες, όταν η Ελλάδα, ευρισκόμενη και πάλι υπό κοινοβουλευτικό καθεστώς διακυβέρνησης (μετά το ολέθριο διάλειμμα της «Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967») θα αναγκαζόταν να αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος της «Ατλαντικής Συμμαχίας». Η Κύπρος θα ήταν πια κομμένη στα δυο και ο πρωθυπουργός που θα οδηγούσε την Ελλάδα σε αυτό το πραγματικά ριζοσπαστικό βήμα θα ήταν ο ίδιος που χειριζόταν τις τύχες της χώρας, όταν διεξάγονταν οι προαναφερθείσες ασκήσεις: ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.
Μόνος απών –και τυπικά μετά το δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 1974- θα ήταν η βασιλική οικογένεια.
Και από την πολεμική σημαία του Ναυτικού θα είχε αφαιρεθεί το στέμμα…
ΥΓ. Εκ παραδρομής, σημειώθηκε –στο κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας- ότι σήμερα θα μιλούσαμε για την Παιδόπολη. Την άλλην εβδομάδα…
