Παπανδρέου vs. Καραμανλή παλιά...

Ο χορός καλά κρατεί στην αξιωματική αντιπολίτευση και ο παππούς του προέδρου του ΠΑΣΟΚ μιλούσε πριν από 46 χρόνια στην Καβάλα. Δίχως άλλο πρόλογο, "ανεβάζω" στο www-world τα περιεχόμενα του έβδομου "χτυπήματος" του ΧΡΟΝΟ-Λόγου, της εβδομαδιαίας στήλης που διατηρώ στο Καβαλιώτικο ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ (www.xronometro.gr).

1961: Λίγο πριν το τέλος της πρώτης «οκταετίας Καραμανλή»

Δεν μπορεί κανείς να προδικάσει την έκβαση της εκλογικής αναμέτρησης της 11ης Νοεμβρίου και να πει από τώρα ποιος θα ηγείται του ΠΑΣΟΚ μετά από αυτή την εκλογή, αλλά –ακόμη και αν ηττηθεί ο Γιώργος Παπανδρέου- έχει ήδη δώσει τρεις μάχες με τον Κώστα Καραμανλή. Κι αν αυτός δεν κατάφερε να διεκπεραιώσει νικηφόρα καμιά από τις μεταξύ τους αναμετρήσεις, ένας άλλος Γ. Παπανδρέου είχε καλύτερο «σκορ» απέναντι σε έναν άλλο Κ. Καραμανλή. Βέβαια, και εκείνοι ήταν «Γεώργιος» και «Κωνσταντίνος» στα επίσημα βαπτιστικά τους ονόματα, αλλά παρέμεναν «Γεώργιος» και «Κωνσταντίνος» και στη δημόσια πολιτική τους δραστηριότητα. Πριν από περίπου μισόν αιώνα που αναμετριόντουσαν, δεν υπήρχε περίπτωση να αποκληθεί πολιτικός αρχηγός με «χαϊδευτικό» όνομα. Κι εδώ που τα λέμε, εκτός από την αυστηρότητα και σοβαρότητα (ή μήπως σοβαροφάνεια;) των παλαιότερων εποχών, δεν υπήρχε και ανάγκη για «χαϊδευτικά»: αν δεν είχαν προϋπάρξει ο Γεώργιος Παπανδρέου και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, είναι άραγε βέβαιο ότι οι σημερινοί θα είχαν γίνει «Γιώργος» και «Κώστας», ώστε να διακρίνονται από τους παλαιότερους;

Τέλος πάντων, ας αφήσουμε την ονοματολογία και ας «πεταχτούμε» 46 χρόνια πίσω, στις περιβόητες εκλογές του 1961. Έγραψα «περιβόητες», επειδή καταγράφτηκαν (στη μνήμη σημαντικού μέρους αυτών που τις έζησαν και σε μεγάλο τμήμα της σχετικής αρθρογραφίας και ιστοριογραφίας) ως εκλογές «βίας και νοθείας» και με τη διεξαγωγή τους συνδέθηκαν κατηγορίες ότι «ψήφισαν και τα δέντρα». Αυτό το τελευταίο συνέβη, επειδή παρατηρήθηκε –ή, τουλάχιστον, καταγγέλθηκε ότι παρατηρήθηκε- να υπάρχουν καλλωπιστικά ή ακόμη και οπωροφόρα δέντρα σε σημεία οδών όπου κανονικά έπρεπε να βρίσκονται σπίτια εκλογέων. Ακόμη, υπήρξαν καταγγελίες για εφαρμογή του στρατιωτικού σχεδίου «Περικλής» στην προεκλογική περίοδο, για αλλοίωση αποτελεσμάτων σε τμήματα όπου ψήφιζαν στρατιωτικοί ή αστυνομικοί, καθώς και για υφαρπαγή ψήφων πολιτών που το 1958 είχαν ψηφίσει Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ – νόμιμο πολιτικό κόμμα της Αριστεράς, ενώ το ΚΚΕ ήταν εκτός νόμου από το 1947), με εκφοβισμό και απειλές.

Για την ιστορία, στις εκλογές του 1958 η ΕΔΑ είχε αποσπάσει το 25% των ψήφων, είχε αναδειχτεί σε αξιωματική αντιπολίτευση και είχε εκλέξει 79 βουλευτές. Η εξέλιξη αυτή είχε δημιουργήσει μεγάλη αίσθηση εντός και εκτός της Ελλάδας, αφού σημειωνόταν 9 μόλις χρόνια μετά το τέλος του Εμφυλίου.

Επιστρέφουμε στα 1961. Έχουν, λοιπόν, προκηρυχθεί εκλογές για τις 29 Οκτωβρίου. Κεντρικό διακύβευμα των εκλογών, μετά την πρόθεση της κυβέρνησης Καραμανλή να αλλάξει τον εκλογικό νόμο, ήταν –σύμφωνα με τον καθηγητή Ηλία Νικολακόπουλο- «η οριστική διαμόρφωση των εκλογικών σχηματισμών». Ο γνωστός εκλογολόγος συνεχίζει λέγοντας ότι «θα καθοριζόταν και η μορφή της αναμέτρησης, αν δηλαδή θα εξελισσόταν σε πολωτική αναμέτρηση μεταξύ Δεξιάς και Αριστεράς ή αν στην αντιπαράθεση μπορούσε να παρεμβληθεί και ο κεντρώος χώρος» (τα παραθέματα προέρχονται από το βιβλίο του Η καχεκτική Δημοκρατία. Κόμματα και εκλογές 1946-1967, σ. 264).

Σε αυτό το πλαίσιο, οι επικεφαλής των κομμάτων «οργώνουν» τη χώρα, μιλώντας σε συγκεντρώσεις.

Πρέπει να σημειωθεί ότι, προσπαθώντας να «παρεμβάλουν» τον κεντρώο χώρο στην αντιπαράθεση, αρκετοί πολιτικοί έχουν σχηματίσει, από το Φεβρουάριο του 1961, την Ένωση Κέντρου. Στις εκλογές αυτές, εμφανίστηκε διαφορετικά και η ΕΔΑ: συνασπίστηκε με το Εθνικό Αγροτικό Κόμμα (ΕΑΚ) και «κατέβαινε» ως Π.Α.Μ.Ε. (Πανδημοκρατικόν Αγροτικόν Μέτωπον Ελλάδος). Τώρα πια, τον Οκτώβριο, ο αρχηγός του κόμματος της Ένωσης Κέντρου Γεώργιος Παπανδρέου έχει αποδυθεί σε έναν τεράστιο αγώνα, για να «διακοπεί η άμπωτις της κυριαρχίας της κυβερνήσεως Καραμανλή και να έλθει η παλίρροια της επανόδου της δημοκρατικής παρατάξεως» (δηλώσεις του στην Κομοτηνή, το πρωί της 13ης Οκτωβρίου 1961).

Για να βοηθήσει την «παλίρροια», ο Παπανδρέου φτάνει –προερχόμενος από την Αλεξανδρούπολη- στην Κομοτηνή το πρωί της 13ης Οκτωβρίου και αρχίζει περιοδεία. Μιλάει στην Ξάνθη το μεσημέρι και στη συνέχεια, κινούμενος οδικώς, αναχωρεί για την Καβάλα.

Στις 7.30 το απόγευμα ο κεντρώος πολιτικός ξεκινά το λόγο του από το μπαλκόνι του Επιμελητηρίου της Καβάλας. Μιλά μπροστά σε ένα πλήθος «πεζοπόρων» (έτσι αρέσκεται να αποκαλεί ο ηγέτης της Ένωσης Κέντρου τους παρευρισκόμενους στις συγκεντρώσεις της, επιδιώκοντας να τους αντιδιαστέλλει σε κάθε ευκαιρία με όσους παρακολουθούν τις αντίστοιχες της ΕΡΕ, κόμματος του Καραμανλή, για τους οποίους λέει ότι μετακινούνται «διά παντός μέσου» και τους χαρακτηρίζει «μηχανοκινήτους»).

Ξεκίνησε την ομιλία του λέγοντας ότι στο στερέωμα της Ελλάδας αντιλαλεί η ζητωκραυγή υπέρ της Δημοκρατίας και ότι είναι βέβαιος πως από τις εκλογές θα προκύψει κυβέρνηση του Κέντρου, κυβέρνηση που θα χαίρει της λαϊκής εμπιστοσύνης. Συνέχισε, υπογραμμίζοντας την υποχρέωση του λαού να καταλύσει το κομματικό κράτος της ΕΡΕ και υποσχόμενος την κατοχύρωση των λαϊκών ελευθεριών και δικαιωμάτων.

Μετά από αυτά, ο Παπανδρέου άρχισε να αναφέρεται στα προβλήματα της Καβάλας. Στάθηκε ιδιαίτερα στο θέμα της ανεργίας, λέγοντας ότι με κυβέρνηση της Ένωσης Κέντρου οι εργάτες θα ξαναβρούνε δουλειά. Ακολούθως, αναφέρθηκε στο κατεξοχήν «αδύνατο σημείο» της πόλης, την προϊούσα παρακμή της καπνικής οικονομίας. Υποσχέθηκε ότι η Καβάλα θα ξαναβρεί την παλιά της θέση ως κέντρο επεξεργασίας του καπνού.

Σημειώνεται εδώ ότι μετά το 1953, όταν καταργήθηκε το Ταμείο Ασφαλίσεως Καπνεργατών και επιτράπηκε σε ανειδίκευτες γυναίκες (χαμηλότερα αμειβόμενες και ενίοτε ανασφάλιστες) να αντικαταστήσουν τους άνδρες καπνεργάτες (οι οποίοι, για να δουλέψουν, έπρεπε να έχουν βιβλιάριο ασφάλισης και σχετική ειδίκευση), δημιουργήθηκε στην πόλη έντονο πρόβλημα ανεργίας. Ο Παπανδρέου υπενθύμισε ότι από τους 15.000 ανέργους της πόλης οι 12.000 είναι καπνεργάτες. Αν σε αυτό προστεθεί και η συνολική μείωση του κύκλου εργασιών των καπνομάγαζων λόγω της κυριαρχίας των αμερικάνικων καπνών σε βάρος των παραγόμενων στην περιοχή «ανατολικών» και η φυγή εταιρειών από την Καβάλα, μπορεί εύκολα να αντιληφθεί κανείς ότι τα λόγια του Παπανδρέου άγγιζαν (κι επεδίωκαν αυτό ακριβώς) ευαίσθητες χορδές των Καβαλιωτών. Είπε ακόμη ότι θα ληφθούν μέτρα για την προστασία της μέσης μηχανοκίνητης αλιείας, δηλαδή των αλιευτικών σκαφών μεσαίου μεγέθους και επισήμανε ότι θα καταβληθεί προσπάθεια για να εξασφαλιστεί τόσο η αύξηση της γεωργικής παραγωγής όσο και η διάθεσή της στην αγορά. Όπως χαρακτηριστικά τόνισε, «άνευ της διαθέσεως των γεωργικών προϊόντων, η αύξησις [της παραγωγής] αποτελεί κατάραν και όχι ευλογίαν».

Κλείνοντας το λόγο του, ο 77χρονος πολιτικός διαβεβαίωσε το ακροατήριό του ότι το πρόγραμμα της Ένωσης Κέντρου βρίσκει απήχηση στις καρδιές των Ελλήνων, καθώς και ότι διαπιστώνεται πως δεν πρόκειται πλέον για εκλογικό ρεύμα, αλλά για λαϊκό κίνημα. Δήλωσε «κατάπληκτος και ευγνώμων» για την υποδοχή που του επιφύλαξε η Καβάλα και τόνισε ότι για πρώτη φορά υπήρξε στην πόλη πάνδημη συγκέντρωση των «πεζοπόρων», οι οποίοι –σε αντίθεση με τους «μηχανοκινήτους» της ΕΡΕ- έχουν ψυχή, πάθος και ιδεώδη.

Οι εκλογές έγιναν μέσα σε έντονο κλίμα και η Ένωση Κέντρου τις έχασε. Η ΕΡΕ θριάμβευσε πανελλαδικά με ποσοστό 50,81 %, πήρε περισσότερο από το 50% των ψήφων στο νομό Καβάλας και εξέλεξε τρεις βουλευτές, η Ένωση Κέντρου εξέλεξε δύο και το Π.Α.Μ.Ε. έναν, τον δολοφονημένο αργότερα (Μάιο 1968) από όργανα της δικτατορίας Γιώργη Τσαρουχά.

Η Καβάλα συνέχισε να ταλανίζεται από ανεργία και σύντομα ξεκίνησε ένα έντονο μεταναστευτικό ρεύμα, τόσο προς τις μεγάλες πόλεις όσο και τη Δυτική Ευρώπη. Βέβαια, χρειαζόταν «Πιστοποιητικόν Ανεπιλήπτου Διαγωγής», για να «βγάλει» κάποιος διαβατήριο και να εργαστεί στο εξωτερικό.

Ο Γεώργιος Παπανδρέου και η Ένωση Κέντρου, πάντως, θα κατάφερναν να νικήσουν τον Καραμανλή και την ΕΡΕ δύο χρόνια αργότερα, στις 3 Νοεμβρίου 1963. Ύστερα από λίγες μέρες, ο Καραμανλής θα εγκατέλειπε την ηγεσία της ΕΡΕ και την Ελλάδα, αυτοεξοριζόμενος στη Γαλλία.

Έτσι θα ξεκινούσε το «κεντρώο διάλειμμα» του 1963-65, για να καταλήξει στην 21η Απριλίου 1967.

Αυτά, όμως, σιγά –σιγά και με τη σειρά τους…

Τα μικρά παιδιά, που κρατούνε στο χέρι τους, σαν τον ήλιο το χάρτινο, τις ελπίδες μας

Κι έγιναν έξι τα "χτυπήματα" στην αναγνωστική ηρεμία της επαρχιακής πόλης και του www-world. Κι είπα να γράψω για κάτι που μελετώ εδώ και καιρό. Τίτλος της στήλης στο Καβαλιώτικο ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ ήταν ΧΡΟΝΟ-Λόγος και το περιεχόμενο της σελίδας την Κυριακή 7 Οκτώβρη ήταν το παρακάτω:

Έχε το νου σου στο παιδί…

Και όταν θα ’ρθουν οι καιροί
που θα ’χει σβήσει το κερί
στην καταιγίδα,
υπερασπίσου το παιδί,
γιατί αν γλυτώσει το παιδί
υπάρχει ελπίδα.
Στίχοι του Λευτέρη Παπαδόπουλου, μελοποιημένοι από το Μίκη Θεοδωράκη και τραγουδημένοι από τον Παύλο Σιδηρόπουλο στην ταινία του Ανδρέα Θωμόπουλου Ο Ασυμβίβαστος (1979).

Μπήκαμε και στον Οκτώβρη. Καλή συνέχεια στο φθινόπωρο. Ευχές για καλή και γελαστή ζωή σε όλα τα παιδιά, γεννημένα κι αναμενόμενα, και η τύχη μακάρι να χαμογελά πάντα από δω και πέρα στη μικρή Παυλίνα, που έχασε πρόωρα τη μαμά της…

Προσπαθώ εδώ κι έξι εβδομάδες να εντοπίζω συμβάντα των περασμένων δεκαετιών που να συμπίπτουν χρονικά με τις μέρες κυκλοφορίας της εφημερίδας που με φιλοξενεί. Η προσπάθεια γίνεται εντονότερη, με σκοπό να συμπληρώνεται ένας «στρογγυλός» αριθμός ετών από τη χρονιά κατά την οποία συνέβησαν όσα περιγράφονται. Αυτή τη φορά, ο στόχος επιτεύχθηκε, αφού συμπληρώνονται (για την ακρίβεια, συμπληρώθηκαν) ακριβώς 60 χρόνια από το έτος ίδρυσης της Παιδόπολης Καβάλας «Άγιος Γεώργιος». Ενός ιδρύματος – συμβόλου μιας ολόκληρης εποχής.

Ήταν Απρίλιος του 1947, πρώτη του μήνα, όταν –αντί για τα συνήθη λόγω της ημέρας ψέματα- ακούστηκε από στόματα καλά πληροφορημένα κι ύστερα από το ραδιόφωνο το σημαντικό νέο: «Απέθανεν ο Βασιλεύς Γεώργιος». Ένας βασιλιάς έφευγε, άλλος ερχόταν. Τον εκλιπόντα διαδέχθηκε ο αδελφός του, πρίγκιπας (μέχρι τότε) Παύλος. Δε μπορούσε να γίνει αλλιώς, αφού ο Γεώργιος ήταν άκληρος.

Μαζί, όμως, με το νέο βασιλιά, η Ελλάδα αποκτούσε (και πάλι) και βασίλισσα. Ήταν η γεννημένη στη Γερμανία Φρειδερίκη, πριγκίπισσα Διάδοχος από το 1938. Επρόκειτο για μια δυναμική γυναίκα, που αρκετά πριν από την ανάρρηση του άντρα της στο θρόνο της μικρής βαλκανικής χώρας είχε αρχίσει να δείχνει ενδιαφέρον για φιλανθρωπικά έργα και δραστηριότητες. Επεδίωκε, απ’ ό,τι φαίνεται, να συνεχίσει την παράδοση των προκατόχων της. Μια ματιά στη σ. 283 του εξαιρετικά ενδιαφέροντος βιβλίου του «εξ απορρήτων» του Παλατιού, πολιτικού και συγγραφέα, Σπύρου Μαρκεζίνη Σύγχρονη Πολιτική Ιστορία της Ελλάδος 1936-1975, μπορεί να φωτίσει τα «ελατήρια» της νέας βασίλισσας, αυτά που την οδήγησαν στην ενασχόλησή της με την παιδική ηλικία και τη δημιουργία των Παιδοπόλεων. Μαρτυρία υπεράνω υποψίας, αφού οι ιδεολογικώς αντίθετοι με τη συντηρητική παράταξη (τότε και τώρα) μίλησαν και μιλάνε για «γκέτο της Φρειδερίκης», «παιδουπόλεις – στρατόπεδα αναμόρφωσης των παιδιών των ανταρτών και αντικομμουνιστικών κηρυγμάτων». Η ίδια η Φρειδερίκη στα απομνημονεύματά της λέει ότι η προσπάθειά της αποσκοπούσε στο «να γλιτώσουμε τα παιδιά μας, στις βόρειες επαρχίες, από το να μεταφερθούν πέρα από τα σύνορα και να ανατραφούν ως εχθροί της χώρας». Βέβαια, πρέπει να επισημανθεί ότι το περίφημο «παιδομάζωμα» των ανταρτών ξεκίνησε το Μάρτιο του 1948, αρκετούς μήνες αργότερα από το βασιλικό «Παιδοφύλαγμα».

Για να καταλάβετε καλύτερα τι συνέβη, φίλοι αναγνώστες, θα πρέπει να περιγραφεί αδρομερώς η προσπάθεια της Φρειδερίκης να στήσει τα «μετερίζια» του αγώνα της για την «προστασίαν των απειλουμένων παίδων».

Η βασίλισσα άρχισε αμέσως (συνέχισε, για να είμαστε ακριβείς, αφού το έπραττε και ως πριγκίπισσα) να περιέρχεται τις βόρειες περιοχές της Ελλάδας, θέατρα επιχειρήσεων του εμφυλίου πολέμου, ο οποίος είχε πια κλιμακωθεί.

Μετά το τέλος μιας από τις περιοδείες της αποφάσισε να δράσει. Έτσι, το βράδυ της 5ης Ιουλίου 1947, απηύθυνε ραδιοφωνικό διάγγελμα. Επισήμαινε ότι «παιδιά ορφανά γυρίζουν εις τους δρόμους αναζητούντα κάποιο στήριγμα» και τόνιζε ότι όφειλε να ζητήσει από τους Έλληνες «θυσίας, τας οποίας όσον και αν είναι μεγάλαι, θα είναι ελάχισται εν σχέσει με εκείνας τας οποίας υφίστανται οι κάτοικοι των βορείων επαρχιών μας».

Γνωστοποιούσε με αυτόν τον τρόπο τη δημιουργία του «Εράνου "Πρόνοια Βορείων Επαρχιών Ελλάδος"». Πρώτο βήμα, μετά από τη στελέχωση του Εράνου με προσωπικότητες της κοινωνικής και πολιτικής ζωής του τόπου και εθελόντριες από την αριστοκρατία της πρωτεύουσας, ήταν η δημιουργία των Παιδοπόλεων, η συγκέντρωση των πρώτων παιδιών και η πρόσληψη προσωπικού.

Όλα όσα ακολούθησαν έγιναν σχεδόν αστραπιαία. Στα τέλη Ιουλίου εγκαινιάστηκε η πρώτη Παιδόπολη στη Θεσσαλονίκη, κι ένα μήνα αργότερα, στις 27 Αυγούστου, αποφασίστηκε η ίδρυση Παιδόπολης στην Καβάλα. Χάρη στην ικανότητα της Αλεξάνδρας Μελά, γυναίκας έμπειρης περί τα οργανωτικά και με αξιόλογο παρελθόν ως προέδρου της Λέσχης Εργαζομένου Κοριτσιού Θεσσαλονίκης, ολοκληρώθηκαν οι διαδικασίες για την εξεύρεση του κτιρίου και την επιλογή των πρώτων παιδιών – τροφίμων. Κτίριο που επελέγη ήταν το σημερινό Πουλίδειο Γηροκομείο, το οποίο παραχώρησε η ιδιοκτήτριά του Φιλόπτωχος Αδελφότης Κυριών Καβάλας – Φ.Α.Κ.Κ. (αρχικά δωρεάν και στη συνέχεια με μίσθωμα) και τα πρώτα παιδιά πέρασαν την πόρτα του ιδρύματος στις 23 Σεπτεμβρίου του 1947. Ήταν 15 αγόρια και 7 κορίτσια, ηλικίας 7 έως 12 ετών, προερχόμενα τα 20 από τα ορεινά χωριά του νομού Ξάνθης, ένα από τη Μουσθένη και ένα από την Κομοτηνή.

Στον κατάλογο που δημιουργήθηκε, δίπλα στο όνομα του καθενός υπήρχε η φράση «οικογένεια πληγείσα υπό ανταρτών», που συμπληρωνόταν από τις λέξεις «ορφανό πατρός», «ορφανό μητρός» κ.λ.π. Μέχρι το τέλος του μήνα άλλα 190 παιδιά είχαν καταλύσει στην Παιδόπολη.

Την πρώτη Εφορευτική Επιτροπή αποτέλεσαν: ο Μητροπολίτης Φιλίππων Χρυσόστομος ως Πρόεδρος και σε περίπτωση απουσίας του ο Πρωτοσύγκελος της Μητρόπολης Άνθιμος, ο Διευθυντής του υποκαταστήματος της Εθνικής Τράπεζας Ηρακλής Κασνέτσης ως οικονομικός σύμβουλος. Mέλη ορίστηκαν: οι κυρίες Αικατερίνη Κακλαμάνη, μέλος του Δ.Σ. της Φ.Α.Κ.Κ., Ελένη Αναστασιάδου, στέλεχος της «Φανέλλας του Στρατιώτου», Στέλλα Παναγιωτοπούλου, σύζυγος του γιατρού και βουλευτή του δεξιού Λαϊκού Κόμματος Νικόλαου Παναγιωτόπουλου, παππού του σημερινού βουλευτή της ΝΔ, Παμφίλη Τάντηρα, σύζυγος του διευθυντή των μύλων Γεωργή – Νικολετόπουλου, Έλλη Βασιλικού, Πρόεδρος της Φ.Α.Κ.Κ., ο διορισμένος (από το 1934 δεν είχαν γίνει δημοτικές εκλογές) Δήμαρχος Καβάλας Μιχαήλ Λολίδης και ο Γυμνασιάρχης Αρρένων Σπυρίδων Μαυρομμάτης.

Διευθύντρια («Γενική Αρχηγός») του ιδρύματος τοποθετήθηκε η Γενική Γραμματέας της Φ.Α.Κ.Κ, γυμνάστρια και νηπιαγωγός, Δέσποινα Τσαλάνη, ένας άνθρωπος δυναμικός και αφιερωμένος στη δουλειά του.
Κι απόμενε να γίνουν τα επίσημα εγκαίνια της Παιδόπολης, η οποία έλαβε το όνομα «Άγιος Γεώργιος», εις μνήμην του νεκρού βασιλιά.

Η Φρειδερίκη, συνοδεύοντας τον βασιλιά Παύλο, βρέθηκε στην Καβάλα στις 4 Οκτωβρίου 1947 και στις 6 το απόγευμα πήγε στο Γηροκομείο, για να παραστεί στην τελετή των εγκαινίων. Την περίμεναν ο Μητροπολίτης, ο Γενικός Διοικητής Θράκης στρατηγός Κοσμάς και εκπρόσωποι τοπικών αρχών (νομάρχης, δήμαρχος). Έκοψε συμβολικά μια γαλανόλευκη ταινία «διά ψαλλίδος» (όπως έγραψε η μοναδική εφημερίδα που κυκλοφορούσε στην πόλη, ο Ταχυδρόμος) και εκφώνησε λόγο. Την αντιφώνηση έκανε η Μελά, ενώ χορωδία από τα παιδάκια της Παιδόπολης έψαλλε.

Στη συνέχεια, η βασίλισσα προήδρευσε σε πανηγυρική συνεδρίαση της Επιτροπής της Παιδόπολης, όπου, αφού ευχαρίστησε όλους τους παρισταμένους για τη βοήθειά τους, συνέστησε προσοχή («διότι πρέπει να δωθεί απολογισμός εις τας Αθήνας»). Ακόμη, ανέφερε ότι στέλνει ρουχισμό και ότι χρειάζονται αντιπρόσωποι του λαού, για να γίνεται δίκαια διανομή του. Στη συνέχεια, προχώρησε σε αντιδιαστολή του «Εράνου "Πρόνοια Βορείων Επαρχιών της Ελλάδος"» με όλους τους προηγούμενους, τονίζοντας ότι σ’ αυτόν συνεισφέρουν πρωτίστως εργάτες και υπάλληλοι. Τέλος, σημείωσε ότι στην περιοχή της Καβάλας δεν υπάρχει ανάγκη ιματισμού όσο σε άλλες, γειτονικές πόλεις (Δράμα και Ξάνθη) και αναφέρθηκε εκτενώς στα του Εράνου, θεωρώντας τον ευρύτερο από τις Παιδοπόλεις.

Η Παιδόπολη της Καβάλας φιλοξένησε 551 παιδιά στα τρία πρώτα χρόνια της λειτουργίας της: 378 αγόρια και 173 κορίτσια. Το καλοκαίρι του 1950, πολλά γύρισαν στα χωριά τους, τα αγόρια που παρέμειναν στο ίδρυμα μεταφέρθηκαν σε άλλες Παιδοπόλεις και η Παιδόπολη Καβάλας (μία από τις 13 που συνέχισαν να υφίστανται) έγινε χώρος φιλοξενίας αποκλειστικά κοριτσιών.

Ο χαρακτήρας του ιδρύματος διαφοροποιήθηκε στα χρόνια που ακολούθησαν, ιδιαίτερα μετά το 1974, και σήμερα το ίδρυμα φιλοξενεί ελάχιστα παιδιά.

Το θέμα, όμως, των παιδιών που συγκέντρωσαν οι δύο αντίπαλες παρατάξεις στη διάρκεια του Εμφυλίου αποτελεί ακόμη και σήμερα αντικείμενο έρευνας, αλλά και οξύτατων αντιγνωμιών.

Το βέβαιο είναι ότι τα παιδιά αυτά «σώθηκαν», αφού γλύτωσαν από πιθανότατο θάνατο, αλλά σημαδεύτηκαν για όλη τους τη ζωή.

Τα «καλά» των εμφυλίων πολέμων…

Practice makes perfect (politics and policies), doesn't it?

Και τώρα που το βιβλίο Ιστορίας που έφαγε (μόνο αυτό;) την υπουργό το έφαγε...ο μούμος, it's time to practice!
Δόθηκε στη δημοσιότητα -πάντοτε μέσα από το ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ (http://www.xronometro.gr/) στις 30 Σεπτεμβρίου 2007. Η στήλη ονομάζεται ΧΡΟΝΟ-λόγος και αυτή τη φορά οι εικόνες ήταν δύο (και συλλεκτικές).


Εφ’ όπλου λόγχη…

«Περνάει ο Στρατός,
της Ελλάδος φρουρός,
του κάθε της εχθρού
ο σκληρός τιμωρός.
Στο πέρασμά του τρέμει
η γη όπου πατεί
και προς τη Δόξα περπατεί.
Καμαρωτά περνούν τα φανταράκια μας,
γεμάτο λεβεντιά το ιππικό,
οι πυροβολητές και τα γεράκια μας
παντού σκορπούν
τον πανικό / θανατικό.

Με τέτοιο λαμπρό στρατό
νικούμε κάθε μας εχθρό.
Κι όταν θα χρειαστεί
η Ελλάδα μας να δοξαστεί
τότε όλοι μαζί
θα τρέξουμε στη γραμμή
κι απ’ τη γενναία μας ορμή
τα όπλα μας θα στέψει
η Νίκη ή η θανή».

Από τα πολεμικά αεροδρόμια και τις επεκτάσεις τους για να γίνουν αρτιότερα, όταν μετατράπηκαν (και) σε πολιτικά, θέμα με το οποίο ασχολήθηκα την περασμένη εβδομάδα, περνάμε σήμερα σε ασκήσεις επί χάρτου (δημοσιογραφικού) και ασκήσεις επί του εδάφους με χαρακτήρα Τ.Α.Μ.Σ.
Ας βάλουμε τα πράγματα στη θέση τους. Όχι, δεν έπαθα στρατιωτική παράκρουση. Απλούστατα, οι χρονικές συμπτώσεις ευνοούν τη δημοσίευση κειμένων με σχετικό περιεχόμενο κι έτσι βρέθηκα να «πολεμάω» με ένστολους κι ένοπλους.

Πριν συνεχίσω, είναι αναγκαία μια διόρθωση στο κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας. Όπως με πληροφόρησαν, υπήρχε πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο αεροδρόμιο στο νομό και ήταν το ίδιο με αυτό στο οποίο αναφέρθηκα: το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα. Δημιουργήθηκε από το καθεστώς Μεταξά, το οποίο άλλωστε οργάνωσε και πραγματοποίησε και τους περίφημους για την εποχή (και την αμφίβολη αποτελεσματικότητά τους) εράνους «Υπέρ της Αεροπορίας». Βέβαια, ο διάδρομος ήταν ισοπεδωμένο χώμα και όποιο αεροσκάφος (μόνο πολεμικά χρησιμοποιούσαν το συγκεκριμένο αεροδρόμιο) ήθελε να προσγειωθεί έπρεπε να χρησιμοποιήσει ένα είδος άγκυρας.

Και τώρα επιστρέφουμε στα των Ενόπλων Δυνάμεων. Το εμβατήριο που προηγείται του παρόντος κειμένου το παιανίζει η μπάντα του εκάστοτε εδρεύοντος στην Καβάλα στρατιωτικού σχηματισμού (παλιότερα της 11ης Μεραρχίας Πεζικού και τώρα της 20ης Τεθωρακισμένης Ταξιαρχίας) στην αρχή κάθε παρέλασης και την ώρα που παρελαύνουν τμήματα στρατού. Τα λόγια του τα μάθαμε στο Δημοτικό (και δεν τα ξέχασα ποτέ, όπως διαπιστώνω τώρα, 3ο χρόνια μετά την αποφοίτησή μου), αλλά μετά το 1981 δεν τα ξανάκουσα ποτέ: ούτε κατά τη διάρκεια της θητείας μου στο Στρατό. Μπορεί να θεωρούνταν «αιμοβόρα» μετά την πρώτη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ. Ποιος ξέρει…

Αν, όμως, δεν ακούγονταν καθόλου αυτά τα λόγια μετά το 1981, συνόδευαν –τόσο τα ίδια όσο και το πνεύμα τους- όλες τις παρελάσεις των δεκαετιών του 1950 και του 1960, πολύ δε περισσότερο από τον Απρίλιο του 1967 και μετά. Αυτές οι παρελάσεις αποτελούσαν καταληκτήρια εκδήλωση και επιστέγασμα των στρατιωτικών ασκήσεων που διεξάγονταν κατά καιρούς στην περιοχή μας.

Με δυο τέτοιες ασκήσεις θα ασχοληθεί σήμερα η στήλη, ασκήσεις που διεξήχθησαν μέρες σαν κι αυτές, πριν από 50 και 45 χρόνια αντίστοιχα.

Για να γίνει καλύτερα κατανοητό το πλαίσιο μέσα στο οποίο πραγματοποιήθηκαν οι δύο ασκήσεις, είναι απαραίτητο να εξηγηθούν μερικά πράγματα.

Το πρώτο που πρέπει να αποκρυπτογραφηθεί είναι τα αρχικά Τ.Α.Μ.Σ., τα οποία χρησιμοποίησα νωρίτερα. Είναι τα αρχικά των λέξεων Τακτική Άσκησις Μετά Στρατεύματος και περιγράφει τον τύπο των ασκήσεων για τις οποίες θα μιλήσουμε. Για τους μη γνωρίζοντες, είναι οι κανονικές, συνηθισμένες ασκήσεις, σε αντίθεση με τις τύπου Τ.Α.Α.Σ (Τακτική Άσκησις Άνευ Στρατεύματος), τις γνωστές ως «ασκήσεις επί χάρτου».

Το δεύτερο που πρέπει να επισημανθεί είναι το ιδεολογικό πλαίσιο και η πολιτική κατάσταση των δύο εποχών, δηλαδή των τελών Σεπτέμβρη του 1957 και του 1962. Κοινό στοιχείο, στον ιδεολογικό τομέα, η αντικομμουνιστική κατεύθυνση στην εξωτερική και εσωτερική πολιτική, καθώς και η πρόσδεση στο άρμα των Δυτικών δυνάμεων και του ΝΑΤΟ (η Ελλάδα είχε ενταχθεί σε αυτό από το 1952, μαζί με την Τουρκία) και, στον κυβερνητικό τομέα, η κυριαρχία του δεξιού κόμματος της Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως (Ε.Ρ.Ε.) με πρωθυπουργό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή. Πολιτειακός άρχων και στις δύο εποχές ο βασιλιάς Παύλος.

Ο Στρατός όφειλε να είναι πανέτοιμος να αντιμετωπίσει τον «από Βορρά κίνδυνο» και σ’ αυτήν την κατεύθυνση η εκγύμναση έπρεπε να είναι συνεχής. Έτσι, οι διακλαδικές ασκήσεις – αυτές, δηλαδή, στις οποίες συμμετείχαν Στρατός, Ναυτικό και Αεροπορία- ήταν συχνές και σε πολλές από αυτές λάμβαναν μέρος και δυνάμεις άλλων χωρών – μελών του ΝΑΤΟ (κυρίως των ΗΠΑ και της Αγγλίας, χωρίς να αποκλείεται η συμμετοχή και άλλων).

Η πρώτη από τις δύο ασκήσεις, με την κωδική ονομασία «Βαθύ Ύδωρ», διεξήχθη το τελευταίο πενθήμερο του Σεπτεμβρίου 1957, στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης, με την πρώτη φάση της να λαμβάνει χώρα στο έδαφος του νομού Σερρών και τη δεύτερη (μετά τις 26 του μήνα) στη χερσαία περιοχή του νομού Καβάλας και στην θαλάσσια περιοχή μεταξύ των κόλπων Καβάλας και Αλεξανδρούπολης. Την άσκηση –στην οποία συμμετείχαν μόνο ελληνικά στρατιωτικά τμήματα- παρακολουθούσαν και ξένες αντιπροσωπείες. Δυστυχώς, όσο η άσκηση διεξαγόταν στο νομό Σερρών, συνέβη ένα ατύχημα: η ανατροπή ενός στρατιωτικού φορτηγού τύπου «Τζέιμς» είχε ως συνέπεια το θάνατο ενός στρατιώτη.

Η δεύτερη άσκηση, που η εκτέλεσή της ξεπερνούσε σε όλα την πρώτη (ευτυχώς και στην αποφυγή απωλειών σε προσωπικό), έφερε την ονομασία «Fall trap» (=«φθινοπωρινή παγίδα») και ήταν μέρος μιας ευρύτερης άσκησης του ΝΑΤΟ με την κωδική ονομασία «Fallings» (=«φθινοπωρινά»). Συμμετείχαν σ’ αυτήν ελληνικές, αμερικανικές, βρετανικές και…τουρκικές δυνάμεις. Μπορεί κάθε 25η Μαρτίου να εκφωνούνταν –σε σχολεία και στρατώνες- ολόθερμοι πανηγυρικοί για τον «προαιώνιον εχθρόν του Έθνους, τον αιμοσταγή Οθωμανόν», αλλά μπροστά στην «ερυθράν απειλήν» οι δύο χώρες –μέλη του ΝΑΤΟ όφειλαν να συνεργαστούν. Και αυτό έκαναν.

Η άσκηση πραγματοποιήθηκε «υπό δυσμενείς καιρικάς συνθήκας», περιοχή διεξαγωγής της ήταν ο κόλπος του Ορφανού (η περιοχή της παραλίας της Τούζλας, η πεδινή έκταση και οι λόφοι βορείως αυτής) και την παρακολουθούσαν –από ειδικό παρατηρητήριο, η θέση του οποίου είναι ακόμη και τώρα ορατή από τον παλιό δρόμο Καβάλας – Θεσσαλονίκης - ο βασιλιάς Παύλος, ο διάδοχος Κωνσταντίνος, ο διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην περιοχή της Νότιας Ευρώπης ναύαρχος Ράσελ και Έλληνες κυβερνητικοί παράγοντες. Όπως προβλεπόταν από το σενάριο της άσκησης, αμφίβια δύναμη που απαρτιζόταν από αρματαγωγά, οπλιταγωγά και άλλα ειδικά σκάφη αποβίβασε, το πρωί της 25ης Σεπτεμβρίου 1962, περίπου 2.000 Αμερικανούς πεζοναύτες «εις την ακτήν της περιοχής Αμφιπόλεως Καβάλας». Οι πεζοναύτες αποβιβάστηκαν από τα πλοία επιβαίνοντας σε ειδικά οχήματα εφόδου, αποβατικά σκάφη και ελικόπτερα, και εγκατέστησαν προγεφύρωμα. Μόλις το προγεφύρωμα επεκτάθηκε σε βάθος, μικτή ελληνοτουρκική δύναμη, ίση με δύο τάγματα, αποβιβάστηκε και το διεύρυνε περισσότερο. Μετά το πέρας αυτής της φάσης της άσκησης, η οποία θα συνεχιζόταν τις επόμενες μέρες στην περιοχή της Νιγρίτας, ο ναύαρχος Ράσελ και ο Βρετανός υπαρχηγός του ΝΑΤΟ στρατηγός Στόκγουελ εξέφρασαν από την Αμφίπολη, ο μεν πρώτος τη βεβαιότητά του ότι «η παρούσα άσκησις πιστοποιεί την ενότητα της Ατλαντικής Συμμαχίας» και ο δεύτερος την ικανοποίησή του για το «υψηλόν επίπεδον συνεργασίας μεταξύ των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και των ανδρών των ξένων στρατών».

Δεν θα περνούσαν ούτε 12 χρόνια από εκείνες τις ημέρες, όταν η Ελλάδα, ευρισκόμενη και πάλι υπό κοινοβουλευτικό καθεστώς διακυβέρνησης (μετά το ολέθριο διάλειμμα της «Επαναστάσεως της 21ης Απριλίου 1967») θα αναγκαζόταν να αποχωρήσει από το στρατιωτικό σκέλος της «Ατλαντικής Συμμαχίας». Η Κύπρος θα ήταν πια κομμένη στα δυο και ο πρωθυπουργός που θα οδηγούσε την Ελλάδα σε αυτό το πραγματικά ριζοσπαστικό βήμα θα ήταν ο ίδιος που χειριζόταν τις τύχες της χώρας, όταν διεξάγονταν οι προαναφερθείσες ασκήσεις: ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Μόνος απών –και τυπικά μετά το δημοψήφισμα του Δεκεμβρίου 1974- θα ήταν η βασιλική οικογένεια.

Και από την πολεμική σημαία του Ναυτικού θα είχε αφαιρεθεί το στέμμα…

ΥΓ. Εκ παραδρομής, σημειώθηκε –στο κείμενο της προηγούμενης εβδομάδας- ότι σήμερα θα μιλούσαμε για την Παιδόπολη. Την άλλην εβδομάδα…

Πτήσεις...

Τετάρτωσε (sic) η επίσκεψη στη χώρα της μνήμης. Άνευ σχολίων και εν όψει αποσύρσεως βιβλίων, παρατίθεται το πονημάτιον:
Για την Ιστορία, δόθηκε στη δημοσιότητα -πάντοτε μέσα από το ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ (http://www.xronometro.gr/) στις 23 Σεπτεμβρίου 2007.

Λόγια του αέρα...

Θα πεταχτώ αύριο στην Αθήνα και θα γυρίσω το βραδάκι» λέμε ή ακούμε συχνά. Το πράγμα δε μας φαίνεται καθόλου δύσκολο όταν το εξετάζουμε από τεχνικής άποψης (το διευκρινίζω, επειδή από οικονομικής δεν είναι αμελητέο έξοδο, ιδίως τα τελευταία χρόνια), αλλά δεν ήταν πάντοτε έτσι.
Προπολεμικά, δεν υπήρχε αεροδρόμιο στο νομό Καβάλας. Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη διάρκεια του Εμφυλίου (περί τα τέλη του 1947 ή τα μέσα του 1948) κατασκευάστηκε το μοναδικό –μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν δημιουργήθηκε ο σημερινός αερολιμένας «Μέγας Αλέξανδρος» στον κάμπο της Χρυσούπολης- αεροδρόμιο στο νομό Καβάλας. Αυτό ήταν το στρατιωτικό αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα.
Θα «πεταχτούμε» πίσω στο χρόνο και θα γυρίσουμε πολλά χρόνια πίσω (60 αρχικά και 41 στη συνέχεια) για να παρακολουθήσουμε ένα μέρος της ιστορίας (την κατασκευή και μία επέκταση) του αεροδρομίου του Αμυγδαλεώνα. Αυτού του αεροδρομίου, που σήμερα φιλοξενεί ένα Αεροπορικό Απόσπασμα (μονάδα της Πολεμικής Αεροπορίας) και μερικούς ερασιτέχνες των αιθέρων (το «ερασιτέχνες» με την καλύτερη δυνατή έννοια του όρου, αυτή των εραστών της τέχνης: ποιος δεν ξέρει τον «ιπτάμενο ιερέα», συνταξιούχο της δουλειάς αλλά όχι της ζωής π. Θεοχάρη Μέγγα;).
Βρισκόμαστε στα τέλη Φεβρουαρίου του 1947. Ο ελληνικός εμφύλιος έχει αρχίσει να κλιμακώνεται επικίνδυνα και δεν φαίνεται να υπάρχει περιθώριο ειρήνευσης. Η απειλή για την κυβέρνηση της Αθήνας από τη δράση των μονάδων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) είναι σοβαρή και η Αγγλία δεν μπορεί να συνεχίσει να κουβαλά το βάρος του «ελληνικού προβλήματος». Το «γέρικο λιοντάρι» της πάλαι ποτέ κραταιάς Βρετανικής Αυτοκρατορίας είναι κουρασμένο και αδύναμο οικονομικά. Έτσι, παραχωρεί τη θέση του στον σφριγηλό και καλά εφοδιασμένο «νεαρό αετό», τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Στις 12 Μαρτίου 1947, ο Πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν διακηρύσσει την πρόθεση της χώρας του να μην αφήσει την Ελλάδα να γίνει θύμα «της τρομοκρατικής δράσεως χιλιάδων τινών ενόπλων, διευθυνομένων υπό κομμουνιστών, οι οποίοι αψηφούν την εξουσίαν της Κυβερνήσεως εις τινά σημεία της χώρας, ιδία κατά μήκος των βορείων συνόρων αυτής» (το απόσπασμα προέρχεται από τη μετάφραση του λόγου του, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Καθημερινή της 13ης Μαρτίου 1947).
Μαζί με τον οπλισμό και τα άλλα εφόδια που αρχίζουν να φθάνουν στην καθημαγμένη Ελλάδα, ξεκινά και η κατασκευή (μαζί με άλλα) του αεροδρομίου της Καβάλας στον κάμπο του Αμυγδαλεώνα: επρόκειτο κυρίως να εξυπηρετήσει πολεμικές ανάγκες, αφού η (και) από αέρος προσβολή των μαχητών του ΔΣΕ ήταν απαραίτητη. Πολλές από τις επιθέσεις με βόμβες στα βόρεια του νομού Σερρών –όπου δρούσαν σημαντικές δυνάμεις ανταρτών- ξεκίνησαν από το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα.
Το αεροδρόμιο κατασκευάζεται στο πλαίσιο του «Σχεδίου Μάρσαλ». Σε τομίδιο με τίτλο «Το Σχέδιον Μάρσαλλ στην Ελλάδα – Ο πλήρης απολογισμός της βοηθείας του Σχεδίου Μάρσαλλ προς την Ελλάδα, Ιούλιος 1948 – Ιανουάριος 1952», που περιείχε τον απολογισμό του έργου που επιτελέστηκε σε αυτό το χρονικό διάστημα, περιλαμβάνεται η φωτογραφία από το «σιδέρωμα» του αεροδιαδρόμου (πίστας) που συνοδεύει τούτο το κείμενο.

Τα αεροπλάνα σύντομα αρχίζουν να πληθαίνουν και –εκτός από τα πληρώματα των μαχητικών και βομβαρδιστικών αεροσκαφών- μετακινούνται διακεκριμένα στελέχη του κρατικού μηχανισμού, ημικρατικών ή συμπληρωματικών του Κράτους φορέων (όπως η Αλεξάνδρα Μελά, ιθύνων νους του «Εράνου "Πρόνοια Βορείων Επαρχιών Ελλάδος"» ή «Εράνου της Βασιλίσσης Φρειδερίκης» και υπεύθυνη για την Παιδόπολη Καβάλας «Άγιος Γεώργιος» -με τα εγκαίνια του ιδρύματος θα ασχοληθούμε την επόμενη εβδομάδα). Βέβαια, εκτός από τους νεκρούς που προκλήθηκαν από τη δράση των πολεμικών αεροσκαφών που ξεκινούσαν από το συγκεκριμένο αεροδρόμιο, είχε και η «εθνικόφρων» παράταξη έναν διακεκριμένο νεκρό, έναν πρωτοπόρο του αγώνα εναντίον των «συμμοριτών». Αυτός ήταν ο υποστράτηγος Γεώργιος Κώτσαλος, διοικητής της 7ης Μεραρχίας Πεζικού, που έχασε τη ζωή του σε αεροπορικό δυστύχημα -μαζί με άλλα 21 άτομα- στις 6 Ιουνίου 1949. Το αεροπλάνο που μετέφερε τους άτυχους επιβάτες είχε απογειωθεί από το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα, πήρε φωτιά εν πτήσει και συνετρίβη κοντά στη Μαλακάσα. Το (περιπόθητο τώρα πια από τοπικούς φορείς και επιχειρηματίες) στρατόπεδο Κωτσάλου στο Καρά – Ορμάν πήρε το όνομά του από τον 56χρονο –όταν σκοτώθηκε- ανώτερο αξιωματικό.
Ο Εμφύλιος τελειώνει και τα χρόνια περνούν, και η Ελλάδα έχει αρχίσει να αποκτά ένα αρκετά ευρωπαϊκό πρόσωπο.
Δεκαετία του 1960. Η μετανάστευση -τόσο από τα χωριά της Καβάλας όσο και αυτά της γειτονικής Δράμας- έχει φέρει αρκετό συνάλλαγμα στην περιοχή. Οι νεοέλληνες έχουν αρχίσει να εξοικειώνονται με τα αεροπορικά ταξίδια και το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα είναι πια μικρό. Δεν επαρκεί για να εξυπηρετήσει την Καβάλα, που -χάνοντας το χαρακτήρα της καπνούπολης- έχει τώρα μετατραπεί σε μια πόλη μεταπρατική, βιοτεχνική και παροχής υπηρεσιών, αλλά και τη Δράμα: η έδρα του γειτονικού νομού δεν διαθέτει αεροδρόμιο.
Βρισκόμαστε τώρα πια στις αρχές του τρίτου δεκαήμερου του Σεπτεμβρίου του 1966. Η κυβέρνηση του Στέφανου Στεφανόπουλου, τρίτο κυβερνητικό σχήμα που εμφανίστηκε στη Βουλή μετά τη σύγκρουση του νεαρού βασιλιά Κωνσταντίνου με τον νόμιμο πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου και την αποσκίρτηση πολλών βουλευτών της Ένωσης Κέντρου στα μέσα Ιουλίου 1965, έχει συμπληρώσει μόλις δύο εβδομάδες ζωής. Ο παλαίμαχος πολιτικός προσπαθεί να διατηρηθεί στην εξουσία και να «καλοπιάσει» το λαό: έτσι, κλιμάκια υπουργών και άλλων κυβερνητικών παραγόντων «οργώνουν» τη χώρα, επιδεικνύοντας ιδιαίτερο ζήλο στον εντοπισμό και την προσπάθεια αντιμετώπισης των κατά τόπους προβλημάτων.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο υπουργός Συγκοινωνιών Ιωάννης Γιαμάς φτάνει στις 21 Σεπτεμβρίου 1966 αεροπορικώς στην Καβάλα, συνοδευόμενος από τον αρχηγό της Πολιτικής Αεροπορίας (τον κατοπινό Διοικητή της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας – Υ.Π.Α) Φωκά. Σκοπός της επίσκεψης είναι η επιτόπου μελέτη του θέματος της επέκτασης του αεροδρομίου του Αμυγδαλεώνα, το οποίο χαρακτηρίζεται «παλαιόν» από τους εξ Αθηνών υψηλούς επισκέπτες. Μετά από παραμονή περίπου πενήντα λεπτών, το διμελές κυβερνητικό κλιμάκιο αναχωρεί για την Αλεξανδρούπολη. Στη 1.30 το μεσημέρι, οι δύο παράγοντες προσγειώνονταν στην ακριτική πόλη, όπου ασχολήθηκαν με το θέμα της επέκτασης του χώρου προσγείωσης που υπήρχε στο εκεί αεροδρόμιο. Αφού αποφασίστηκε να διατεθεί ένα σεβαστό ποσό (115.000 δραχμές) για μελέτη του χώρου, στις 6 το απόγευμα αναχώρησαν - πάντοτε με αεροπλάνο- για την Αθήνα.
Το αν εγκρίθηκε κονδύλιο για το αεροδρόμιο του Αμυγδαλεώνα και τι πρόλαβαν να προγραμματίσουν μέσα σε πενήντα λεπτά παραμονής οι δύο παράγοντες θα μας απασχολήσει κάποια άλλη φορά. Θα χρειαστεί, όμως, ενδελεχής έρευνα.
Εδώ περιοριζόμαστε να σημειώσουμε ότι η κυβέρνηση Στεφανόπουλου δεν έζησε να δει το 1967 (την έριξαν οι έριδες της εποχής και οι αποκαλύψεις για παρασκηνιακές συνεννοήσεις μεταξύ Γ. Παπανδρέου και Παναγιώτη Κανελλόπουλου, αρχηγού της ΕΡΕ μετά τη φυγή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στη Γαλλία) και άρα ο Γιαμάς δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το έργο του, ότι στα μέσα της δεκαετίας του 1970 συζητιόταν ακόμη το θέμα της δημιουργίας νέου αερολιμένα στην περιοχή της Καβάλας, καθώς και ότι συχνά ακούμε να λέγεται (και ενίοτε να γράφεται) ότι το αεροδρόμιο της Χρυσούπολης μπορεί να γίνει ελκυστικότερο και αποδοτικότερο. Πρέπει, βέβαια, να υπάρχει και οικονομική ευρωστία στην περιοχή, καθώς και αξιοπρεπής τουριστική πολιτική και υποδομή, ώστε να θέλγονται ξένοι επισκέπτες και να υλοποιηθεί ένας τέτοιος στόχος.
Ελπίζουμε πάντα για το καλύτερο, για δυο λόγους. Αφενός δεν κοστίζει τίποτε, μιας και η αγοραία ρήση υποστηρίζει ότι η ελπίδα πεθαίνει πάντοτε τελευταία και αφετέρου, επειδή θυμόμαστε συχνά την απόφανση του ανθρώπου που ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη δημιουργία νέου αεροδρομίου στην Καβάλα, του Κωνσταντίνου Καραμανλή του πρεσβύτερου: «το Καλύτερο είναι εχθρός του Καλού».
Κάτι θα ’ξερε ο πολύπειρος πολιτικός. Είχε διατελέσει και Υπουργός Δημοσίων Έργων πριν γίνει για πρώτη φορά πρωθυπουργός.
Κάτι θα ’ξερε…