Θέλω ν' αγιάσω, μα δεν μπορώ...
Και σκέφτηκα να γράφω για το "χθες" της μικρής επαρχιακής πόλης όπου ζω, αυτής με το (σχεδόν) αδιά(ανυπό)φορο παρόν και την ενδιαφέρουσα ιστορία
...και επειδή οι επαρχιακές εφημερίδες δεν είναι κι ό,τι γρηγορότερο στις αναρτήσεις, θα το ανεβάζω μόνος μου. Η εφημερίδα της οποίας βασανίζω ανελέητα τους αναγνώστες είναι το ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ (http://www.xronometro.gr/)
Τα περιεχόμενα της πρώτης εμφάνισης ακολουθούν ευθύς αμέσως:
ΧΡΟΝΟ-λόγος
[λόγος (=άποψη) για το χρόνο ή αναζήτηση του ποιος ήταν ο λόγος (=αιτία) για όσα έφεραν τα χρόνια]
«Μα ο χρόνος ο αληθινός
σαν μικρό παιδί είναι εξόριστος.
Μα ο χρόνος ο αληθινός
είν’ ο γιος μας ο μεγάλος κι ο μικρός»
Δ. Σαββόπουλος
Ο τοίχος είχε τη δική του ιστορία...
Καταρχάς, καλό μήνα. Εκμεταλλεύομαι την ημερομηνία που συμπίπτει με την αρχή της Ινδικτιώνος (του εκκλησιαστικού έτους) για να επιχειρήσω μια καινούρια διαδρομή στις σελίδες του καβαλιώτικου τύπου: αυτή τη φορά επανερχόμενος -μετά από αρκετά χρόνια- στο πάντοτε φιλόξενο ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ. Σιωπώντας (τι να πεις;) σχετικά με τις πρόσφατες φονικές πυρκαγιές, επέλεξα να γράψω για ένα θέμα σχετικό με την άλλη «μεγάλη» επικαιρότητα: για εκλογές.
Η 1η Σεπτεμβρίου, συμπίπτει με τη συμπλήρωση εξήντα ενός χρόνων από τη διενέργεια ενός κρίσιμου δημοψηφίσματος. Μια μέρα που σημάδεψε -μαζί με άλλες- την πορεία της Ελλάδας προς μια πολυαίμακτη περιπέτεια. Αναφέρομαι στον εμφύλιο πόλεμο των ετών 1946-1949, που κόστισε δεκάδες χιλιάδες ζωές και οδήγησε τη χώρα πολλά βήματα πίσω.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Αφορμή γι’ αυτό το σημείωμα -εγκαίνιο της στήλης τούτης - υπήρξε ένας...τοίχος. Για να είμαι απολύτως ακριβής, ένας πέτρινος τοίχος του διατηρητέου κτιρίου που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ευγενίου Ιορδάνου και Αριστείδου, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (στη γειτονιά που οι παλιότεροι Καβαλιώτες γνωρίζουν ως τα «Γύφτικα»). Ο τοίχος, τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, είναι γυμνός από το επίχρισμα (σοβά) που υπήρχε και το κτίριο είναι «φασκιωμένο» με σκαλωσιές και πλέγμα. Το τελευταίο έγινε για να αποφευχθεί κάθε ενδεχόμενο ατυχήματος, μιας κι εδώ και λίγο καιρό εκτελούνται εργασίες για την αλλαγή χρήσης του και τη μετατροπή του σε κέντρο για τη μελέτη της λαογραφικής παράδοσης των Βαλκανίων.
Συνέβη να περάσω επανειλημμένα από εκεί πριν από το «φάσκιωμα» και (σε κάποια από αυτές τις διελεύσεις) μου κινήθηκε η περιέργεια για το ποιος και τι είχε γράψει στον τοίχο τόσα χρόνια πριν. Αισθάνθηκα έκπληξη επειδή κάποιο ίχνος είχε αντέξει στο διάβα τόσων χρόνων, όταν η κάθε ένδειξη ύπαρξης αντίθετης στην κρατούσα ιδεολογία απαγορευόταν (και) διά νόμου: ο Αναγκαστικός Νόμος 509 της 24ης Δεκεμβρίου 1947 απαγόρευε αυστηρά και ρητώς κάθε αναφορά σε κομμουνιστική δραστηριότητα και φρασεολογία. Ό,τι δεν είχε σβηστεί με τις βροχές τόσα χρόνια, δεν είχε σβηστεί ούτε από ανθρώπινο χέρι: να «έφταιγε» που ο τοίχος ήταν σε γειτονιά απόμερη, όπου έμεναν μεροκαματιάρηδες; Χωρίς καθυστέρηση, αντέγραψα (με δυσκολία αρχικά, αλλά το μάτι συνήθισε στη συνέχεια) τα μισοσβησμένα συνθήματα. Τα γράμματα, όπως θα διαπιστώσει ο προσεκτικός παρατηρητής των φωτογραφιών, είχαν σχεδιαστεί σε χαρτόνια ή ξύλο, είχαν κοπεί στο εσωτερικό τους ή πριονιστεί και είχαν βαφτεί με κόκκινη μπογιά. Διέκοψαν τη σιωπή τους κι άρχισαν να λένε μιαν ιστορία. Αυτήν θα προσπαθήσω να σας (ξανα)πω.
Πριν από ακριβώς εξήντα ένα χρόνια από σήμερα, στην Καβάλα -όπως και σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα, εκτός από τα Δωδεκάνησα που δεν είχαν ακόμη ενσωματωθεί στον «εθνικόν κορμόν της μητρός Ελλάδος» (αυτό έγινε το 1947)- διεξαγόταν ένα δημοψήφισμα. Αφορούσε την επιστροφή ή όχι του βασιλιά Γεωργίου Β΄ στη χώρα και τη μορφή του πολιτεύματος: θα ήταν Βασιλεία ή Δημοκρατία;
Σημειώνεται ότι όταν διεξαγόταν το δημοψήφισμα αρχηγός του κράτους («Αντιβασιλεύς») ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός και πρωθυπουργός ο ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος Κωνσταντίνος Τσαλδάρης.
Τα αντιβρετανικά αισθήματα ήταν έντονα στους κόλπους της αντιμοναρχικής παράταξης.
Είχαν μεσολαβήσει τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1944. Τότε, οι μαχητές του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ είχαν αναμετρηθεί με τους Βρετανούς στρατιώτες και με τις ελληνικές δυνάμεις που ήταν πιστές στην υποστηριζόμενη από τον Βρετανό πρωθυπουργό Τσόρτσιλ κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου. Μετά από 33 μέρες αιματηρής σύγκρουσης είχε υπογραφεί στις 12 Φεβρουαρίου 1945 η Συμφωνία της Βάρκιζας.
Είχαν ακόμη διεξαχθεί οι βουλευτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946. Τότε τα κόμματα του Πολιτικού Συνασπισμού στον οποίο είχε μετεξελιχθεί το ΕΑΜ απείχαν.
Ακόμη και σήμερα, που οι αναθεωρητικές (επ)αναγνώσεις της Ιστορίας είναι «μόδα», τα όσα έγιναν για να «πεισθούν» οι προσκείμενοι στο ΕΑΜ εκλογείς να συμμετάσχουν και να νομιμοποιήσουν έτσι την εκλογική διαδικασία μπορούν να συνοψιστούν σε μια φράση από ένα κείμενο «αναφοράς», το άρθρο «Οι εκλογές και το δημοψήφισμα του 1946: προοίμιο του Εμφυλίου Πολέμου» του Γ. Θ. Μαυρογορδάτου στο Γ. Ο. Ιατρίδης (επιμ.) Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950. Ένα έθνος σε κρίση, σελίδες 307-340. Γράφει ο Γ.Θ.Μ.: «είναι αδύνατο -και περιττό άλλωστε- να παρουσιαστεί εδώ ο ατελείωτος κατάλογος των φρικτών αγριοτήτων και των εξοργιστικών δικαστικών διώξεων που διαπράχθηκαν εναντίον πραγματικών ή υποτιθέμενων αριστερών, στο διάστημα που μεσολάβησε από τη Συμφωνία της Βάρκιζας ως το δημοψήφισμα. Τα στοιχεία είναι συντριπτικά και δεν προέρχονται μόνο από αριστερές πηγές» (σελίδες 311-312, η έμφαση δική μου, Ν.Κ.).
Αν όμως το ΕΑΜ (στο οποίο, επαναλαμβάνω, κυριαρχούσε όλο και περισσότερο το ΚΚΕ) επέλεξε (αναγκάστηκε;) να απόσχει από τις εκλογές του Μαρτίου 1946, έλαβε μέρος στο δημοψήφισμα της 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου.
Οι εκλογείς είχαν να διαλέξουν μεταξύ του ψηφοδελτίου με το όνομα «Βασιλεύς Γεώργιος», του λευκού και της δυνατότητας να γράψουν τη λέξη «Δημοκρατία»: τα δύο τελευταία θεωρούνταν αντίθετα στην επάνοδο του βασιλιά. Βέβαια, το Δ΄ Ψήφισμα της 25ης Ιουνίου 1946 που καθόριζε τα σχετικά με τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος αφορούσε το ενδεχόμενο της επανόδου «της Α.Μ. του Βασιλέως Γεωργίου Β΄ εις την Ελλάδα προς αυτοπρόσωπον ανάληψιν της ασκήσεως των κατά το ισχύον Σύνταγμα αρμοδιοτήτων αυτού» και δεν προέβλεπε τι θα γινόταν αν τα αντιβασιλικά ψηφοδέλτια υπερτερούσαν αριθμητικά. Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος επισημαίνει ότι «στην πραγματικότητα επρόκειτο για ένα ιδιόμορφο προσωπικό δημοψήφισμα που δεν αφορούσε ούτε καν το πρόσωπο του Βασιλιά, που θεωρούνταν προκαταβολικά ως ο νόμιμος αρχηγός του κράτους, αλλά τη σκοπιμότητα της επιστροφής του στην Ελλάδα» (βλ. το κλασικό βιβλίο του Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974, σ. 168-169) και ο -γνωστός από τα τηλεοπτικά εκλογολογούντα «παράθυρα» - Ηλίας Νικολακόπουλος, στο επίσης κλασικό βιβλίο του Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964, συντάσσεται με την άποψη αυτή (σ. 147).
Ας επιστρέψουμε, όμως στην Καβάλα και τον... τοίχο της. Όλες τις προηγούμενες από την 1η του Σεπτέμβρη μέρες είχε κλιμακωθεί μια «μάχη». Οι «εθνικόφρονες» αγωνίζονταν για το «ΝΑΙ» στο βασιλιά και οι εξόχως ανασφαλείς οπαδοί του ΕΑΜ πάλευαν για το «ΟΧΙ». Έγραψα «ανασφαλείς» για δυο λόγους. Πρώτον, επειδή η Συμφωνία της Βάρκιζας περιείχε κάποιες διατάξεις - «παραθυράκια» που επέτρεπαν τη δικαστική δίωξή τους για αδικήματα του Ποινικού Δικαίου, ακόμη κι αν οι «παραβάσεις» σχετίζονταν με τη δράση τους εναντίον συνεργατών του κατακτητή (είχαν γίνει, βέβαια, «χοντράδες» από ανθρώπους της Αριστεράς αμέσως μετά την Κατοχή, αυτά θα τα πούμε άλλοτε - ας μη βιαστούν οι «καλοθελητές»). Λόγου χάρη, ο μη κομμουνιστής Κώστας Κωνσταντάρας, διοικητής του 26ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσε την Καβάλα στις 13 Σεπτεμβρίου 1944, είχε ήδη μπει σε δικαστικές περιπέτειες. Δεύτερον και κυριότερο, το Γ΄ Ψήφισμα της 18ης Ιουνίου 1946 «περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων την δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν» είχε αρχίσει να τροφοδοτεί με «φρέσκο κρέας» τα Έκτακτα Στρατοδικεία που είχαν συσταθεί. Αρκετοί «αντεθνικώς δρώντες» Καβαλιώτες είχαν ήδη «ταξιδέψει» στο αρμόδιο για την περιοχή της Καβάλας Έκτακτο Στρατοδικείο της Δράμας.
Η Καβάλα είχε γεμίσει (τουλάχιστον οι κεντρικοί της δρόμοι) από αφίσες φιλοβασιλικού περιεχομένου. Άλλες με τη φωτογραφία του Γεωργίου κι ένα τεράστιο «ΕΡΧΕΤΑΙ» και άλλες με έναν θεόρατο τσολιά να κρατάει το ψηφοδέλτιο «Βασιλεύς Γεώργιος ο Β΄» και να δημιουργεί «σοκ και δέος» σε δυο λιλιπούτειους αντιπάλους του. Αυτοί ήταν ένας δύσμορφος «κατσαπλιάς» με ρούχα Βουλγάρου χωρικού, στο ένα χέρι του οποίου βρισκόταν ένα μαχαίρι και από το άλλο έσταζε αίμα κι ένας συνοδοιπόρος του, στο κόκκινο πουκάμισο του οποίου ήταν γραμμένα τα αρχικά Κ.Κ. Από κάτω γραφόταν: «Αυτό τρέμουν, αυτό ψήφισε. ΒΑΣΙΛΕΑ».
Όσοι, όμως, από τους αντιβασιλικούς δεν είχαν «αλισβερίσι» με δικαστήρια και τη Χωροφυλακή έδιναν (και) τη μάχη των συνθημάτων.
Η απάντηση των αντιμοναρχικών -για την ακρίβεια ό,τι απέμενε από αυτήν μέχρι πρότινος, πριν τα οικοδομικά συνεργεία αρχίσουν τη δική τους «μάχη»- ήταν τα συνθήματα που παρουσιάζονται σε αυτό το σημείωμα. Ο Θοδωρής Σπανέλης τα απαθανάτισε κι εγώ τα «αποκρυπτογράφησα».
[λόγος (=άποψη) για το χρόνο ή αναζήτηση του ποιος ήταν ο λόγος (=αιτία) για όσα έφεραν τα χρόνια]
«Μα ο χρόνος ο αληθινός
σαν μικρό παιδί είναι εξόριστος.
Μα ο χρόνος ο αληθινός
είν’ ο γιος μας ο μεγάλος κι ο μικρός»
Δ. Σαββόπουλος
Ο τοίχος είχε τη δική του ιστορία...
Καταρχάς, καλό μήνα. Εκμεταλλεύομαι την ημερομηνία που συμπίπτει με την αρχή της Ινδικτιώνος (του εκκλησιαστικού έτους) για να επιχειρήσω μια καινούρια διαδρομή στις σελίδες του καβαλιώτικου τύπου: αυτή τη φορά επανερχόμενος -μετά από αρκετά χρόνια- στο πάντοτε φιλόξενο ΧΡΟΝΟΜΕΤΡΟ. Σιωπώντας (τι να πεις;) σχετικά με τις πρόσφατες φονικές πυρκαγιές, επέλεξα να γράψω για ένα θέμα σχετικό με την άλλη «μεγάλη» επικαιρότητα: για εκλογές.
Η 1η Σεπτεμβρίου, συμπίπτει με τη συμπλήρωση εξήντα ενός χρόνων από τη διενέργεια ενός κρίσιμου δημοψηφίσματος. Μια μέρα που σημάδεψε -μαζί με άλλες- την πορεία της Ελλάδας προς μια πολυαίμακτη περιπέτεια. Αναφέρομαι στον εμφύλιο πόλεμο των ετών 1946-1949, που κόστισε δεκάδες χιλιάδες ζωές και οδήγησε τη χώρα πολλά βήματα πίσω.
Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Αφορμή γι’ αυτό το σημείωμα -εγκαίνιο της στήλης τούτης - υπήρξε ένας...τοίχος. Για να είμαι απολύτως ακριβής, ένας πέτρινος τοίχος του διατηρητέου κτιρίου που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Ευγενίου Ιορδάνου και Αριστείδου, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου (στη γειτονιά που οι παλιότεροι Καβαλιώτες γνωρίζουν ως τα «Γύφτικα»). Ο τοίχος, τώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, είναι γυμνός από το επίχρισμα (σοβά) που υπήρχε και το κτίριο είναι «φασκιωμένο» με σκαλωσιές και πλέγμα. Το τελευταίο έγινε για να αποφευχθεί κάθε ενδεχόμενο ατυχήματος, μιας κι εδώ και λίγο καιρό εκτελούνται εργασίες για την αλλαγή χρήσης του και τη μετατροπή του σε κέντρο για τη μελέτη της λαογραφικής παράδοσης των Βαλκανίων.
Συνέβη να περάσω επανειλημμένα από εκεί πριν από το «φάσκιωμα» και (σε κάποια από αυτές τις διελεύσεις) μου κινήθηκε η περιέργεια για το ποιος και τι είχε γράψει στον τοίχο τόσα χρόνια πριν. Αισθάνθηκα έκπληξη επειδή κάποιο ίχνος είχε αντέξει στο διάβα τόσων χρόνων, όταν η κάθε ένδειξη ύπαρξης αντίθετης στην κρατούσα ιδεολογία απαγορευόταν (και) διά νόμου: ο Αναγκαστικός Νόμος 509 της 24ης Δεκεμβρίου 1947 απαγόρευε αυστηρά και ρητώς κάθε αναφορά σε κομμουνιστική δραστηριότητα και φρασεολογία. Ό,τι δεν είχε σβηστεί με τις βροχές τόσα χρόνια, δεν είχε σβηστεί ούτε από ανθρώπινο χέρι: να «έφταιγε» που ο τοίχος ήταν σε γειτονιά απόμερη, όπου έμεναν μεροκαματιάρηδες; Χωρίς καθυστέρηση, αντέγραψα (με δυσκολία αρχικά, αλλά το μάτι συνήθισε στη συνέχεια) τα μισοσβησμένα συνθήματα. Τα γράμματα, όπως θα διαπιστώσει ο προσεκτικός παρατηρητής των φωτογραφιών, είχαν σχεδιαστεί σε χαρτόνια ή ξύλο, είχαν κοπεί στο εσωτερικό τους ή πριονιστεί και είχαν βαφτεί με κόκκινη μπογιά. Διέκοψαν τη σιωπή τους κι άρχισαν να λένε μιαν ιστορία. Αυτήν θα προσπαθήσω να σας (ξανα)πω.
Πριν από ακριβώς εξήντα ένα χρόνια από σήμερα, στην Καβάλα -όπως και σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα, εκτός από τα Δωδεκάνησα που δεν είχαν ακόμη ενσωματωθεί στον «εθνικόν κορμόν της μητρός Ελλάδος» (αυτό έγινε το 1947)- διεξαγόταν ένα δημοψήφισμα. Αφορούσε την επιστροφή ή όχι του βασιλιά Γεωργίου Β΄ στη χώρα και τη μορφή του πολιτεύματος: θα ήταν Βασιλεία ή Δημοκρατία;
Σημειώνεται ότι όταν διεξαγόταν το δημοψήφισμα αρχηγός του κράτους («Αντιβασιλεύς») ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός και πρωθυπουργός ο ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος Κωνσταντίνος Τσαλδάρης.
Τα αντιβρετανικά αισθήματα ήταν έντονα στους κόλπους της αντιμοναρχικής παράταξης.
Είχαν μεσολαβήσει τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1944. Τότε, οι μαχητές του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ είχαν αναμετρηθεί με τους Βρετανούς στρατιώτες και με τις ελληνικές δυνάμεις που ήταν πιστές στην υποστηριζόμενη από τον Βρετανό πρωθυπουργό Τσόρτσιλ κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου. Μετά από 33 μέρες αιματηρής σύγκρουσης είχε υπογραφεί στις 12 Φεβρουαρίου 1945 η Συμφωνία της Βάρκιζας.
Είχαν ακόμη διεξαχθεί οι βουλευτικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946. Τότε τα κόμματα του Πολιτικού Συνασπισμού στον οποίο είχε μετεξελιχθεί το ΕΑΜ απείχαν.
Ακόμη και σήμερα, που οι αναθεωρητικές (επ)αναγνώσεις της Ιστορίας είναι «μόδα», τα όσα έγιναν για να «πεισθούν» οι προσκείμενοι στο ΕΑΜ εκλογείς να συμμετάσχουν και να νομιμοποιήσουν έτσι την εκλογική διαδικασία μπορούν να συνοψιστούν σε μια φράση από ένα κείμενο «αναφοράς», το άρθρο «Οι εκλογές και το δημοψήφισμα του 1946: προοίμιο του Εμφυλίου Πολέμου» του Γ. Θ. Μαυρογορδάτου στο Γ. Ο. Ιατρίδης (επιμ.) Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940-1950. Ένα έθνος σε κρίση, σελίδες 307-340. Γράφει ο Γ.Θ.Μ.: «είναι αδύνατο -και περιττό άλλωστε- να παρουσιαστεί εδώ ο ατελείωτος κατάλογος των φρικτών αγριοτήτων και των εξοργιστικών δικαστικών διώξεων που διαπράχθηκαν εναντίον πραγματικών ή υποτιθέμενων αριστερών, στο διάστημα που μεσολάβησε από τη Συμφωνία της Βάρκιζας ως το δημοψήφισμα. Τα στοιχεία είναι συντριπτικά και δεν προέρχονται μόνο από αριστερές πηγές» (σελίδες 311-312, η έμφαση δική μου, Ν.Κ.).
Αν όμως το ΕΑΜ (στο οποίο, επαναλαμβάνω, κυριαρχούσε όλο και περισσότερο το ΚΚΕ) επέλεξε (αναγκάστηκε;) να απόσχει από τις εκλογές του Μαρτίου 1946, έλαβε μέρος στο δημοψήφισμα της 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου.
Οι εκλογείς είχαν να διαλέξουν μεταξύ του ψηφοδελτίου με το όνομα «Βασιλεύς Γεώργιος», του λευκού και της δυνατότητας να γράψουν τη λέξη «Δημοκρατία»: τα δύο τελευταία θεωρούνταν αντίθετα στην επάνοδο του βασιλιά. Βέβαια, το Δ΄ Ψήφισμα της 25ης Ιουνίου 1946 που καθόριζε τα σχετικά με τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος αφορούσε το ενδεχόμενο της επανόδου «της Α.Μ. του Βασιλέως Γεωργίου Β΄ εις την Ελλάδα προς αυτοπρόσωπον ανάληψιν της ασκήσεως των κατά το ισχύον Σύνταγμα αρμοδιοτήτων αυτού» και δεν προέβλεπε τι θα γινόταν αν τα αντιβασιλικά ψηφοδέλτια υπερτερούσαν αριθμητικά. Ο καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Νίκος Αλιβιζάτος επισημαίνει ότι «στην πραγματικότητα επρόκειτο για ένα ιδιόμορφο προσωπικό δημοψήφισμα που δεν αφορούσε ούτε καν το πρόσωπο του Βασιλιά, που θεωρούνταν προκαταβολικά ως ο νόμιμος αρχηγός του κράτους, αλλά τη σκοπιμότητα της επιστροφής του στην Ελλάδα» (βλ. το κλασικό βιβλίο του Οι πολιτικοί θεσμοί σε κρίση 1922-1974, σ. 168-169) και ο -γνωστός από τα τηλεοπτικά εκλογολογούντα «παράθυρα» - Ηλίας Νικολακόπουλος, στο επίσης κλασικό βιβλίο του Κόμματα και βουλευτικές εκλογές στην Ελλάδα 1946-1964, συντάσσεται με την άποψη αυτή (σ. 147).
Ας επιστρέψουμε, όμως στην Καβάλα και τον... τοίχο της. Όλες τις προηγούμενες από την 1η του Σεπτέμβρη μέρες είχε κλιμακωθεί μια «μάχη». Οι «εθνικόφρονες» αγωνίζονταν για το «ΝΑΙ» στο βασιλιά και οι εξόχως ανασφαλείς οπαδοί του ΕΑΜ πάλευαν για το «ΟΧΙ». Έγραψα «ανασφαλείς» για δυο λόγους. Πρώτον, επειδή η Συμφωνία της Βάρκιζας περιείχε κάποιες διατάξεις - «παραθυράκια» που επέτρεπαν τη δικαστική δίωξή τους για αδικήματα του Ποινικού Δικαίου, ακόμη κι αν οι «παραβάσεις» σχετίζονταν με τη δράση τους εναντίον συνεργατών του κατακτητή (είχαν γίνει, βέβαια, «χοντράδες» από ανθρώπους της Αριστεράς αμέσως μετά την Κατοχή, αυτά θα τα πούμε άλλοτε - ας μη βιαστούν οι «καλοθελητές»). Λόγου χάρη, ο μη κομμουνιστής Κώστας Κωνσταντάρας, διοικητής του 26ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ που απελευθέρωσε την Καβάλα στις 13 Σεπτεμβρίου 1944, είχε ήδη μπει σε δικαστικές περιπέτειες. Δεύτερον και κυριότερο, το Γ΄ Ψήφισμα της 18ης Ιουνίου 1946 «περί εκτάκτων μέτρων αφορώντων την δημοσίαν τάξιν και ασφάλειαν» είχε αρχίσει να τροφοδοτεί με «φρέσκο κρέας» τα Έκτακτα Στρατοδικεία που είχαν συσταθεί. Αρκετοί «αντεθνικώς δρώντες» Καβαλιώτες είχαν ήδη «ταξιδέψει» στο αρμόδιο για την περιοχή της Καβάλας Έκτακτο Στρατοδικείο της Δράμας.
Η Καβάλα είχε γεμίσει (τουλάχιστον οι κεντρικοί της δρόμοι) από αφίσες φιλοβασιλικού περιεχομένου. Άλλες με τη φωτογραφία του Γεωργίου κι ένα τεράστιο «ΕΡΧΕΤΑΙ» και άλλες με έναν θεόρατο τσολιά να κρατάει το ψηφοδέλτιο «Βασιλεύς Γεώργιος ο Β΄» και να δημιουργεί «σοκ και δέος» σε δυο λιλιπούτειους αντιπάλους του. Αυτοί ήταν ένας δύσμορφος «κατσαπλιάς» με ρούχα Βουλγάρου χωρικού, στο ένα χέρι του οποίου βρισκόταν ένα μαχαίρι και από το άλλο έσταζε αίμα κι ένας συνοδοιπόρος του, στο κόκκινο πουκάμισο του οποίου ήταν γραμμένα τα αρχικά Κ.Κ. Από κάτω γραφόταν: «Αυτό τρέμουν, αυτό ψήφισε. ΒΑΣΙΛΕΑ».
Όσοι, όμως, από τους αντιβασιλικούς δεν είχαν «αλισβερίσι» με δικαστήρια και τη Χωροφυλακή έδιναν (και) τη μάχη των συνθημάτων.
Η απάντηση των αντιμοναρχικών -για την ακρίβεια ό,τι απέμενε από αυτήν μέχρι πρότινος, πριν τα οικοδομικά συνεργεία αρχίσουν τη δική τους «μάχη»- ήταν τα συνθήματα που παρουσιάζονται σε αυτό το σημείωμα. Ο Θοδωρής Σπανέλης τα απαθανάτισε κι εγώ τα «αποκρυπτογράφησα».
Στον τοίχο του κτιρίου -κατά μία εκδοχή στέγαζε τότε γραφεία του ΚΚΕ, αλλά με την προπολεμική ιστορία του θα ασχοληθούμε μελλοντικά- ήταν γραμμένα τα εξής:
-ΟΛΟΙ ΟΙ ΤΙΜΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΧΟΥΝ ΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΑΝΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
-ΟΛΟΙ ΟΙ ΤΙΜΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΕΧΟΥΝ ΘΕΣΗ ΣΤΟ ΠΑΝΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
-ΒΑΣΙΛΕΙΑ ΕΙΣΟΝ (=ΙΣΟΝ) 4Η ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ (ευθεία αναφορά στη σύμπραξη του Γεωργίου με το Μεταξά στα 1936)
-ΖΗΤΩ ΤΟ ΠΑΝΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
-ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑ
-ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΒΑΣΙΛΕΙΑ
-ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΠΟΘΟΣ ΤΟΥ ΛΑΟΥ
Σημειώνω ακόμη ότι υπήρχε και σφυροδρέπανο.Αντί επιλόγου, μια υπόσχεση και μια απορία. Δεσμεύομαι να ασχοληθώ ενδελεχώς με τα αποτελέσματα (στην πόλη και το νομό της Καβάλας) των εκλογών και του δημοψηφίσματος που έγιναν στα 1946.
Η απορία, όμως, δεν παίρνει άλλη αναβολή. Πόσα κτίρια της Καβάλας (δημόσια, λ.χ. η παλιά εκκλησία της Παναγίας) και ιδιωτικά (λ.χ. το πανέμορφο αρχοντικό της οικογένειας Μπενμαγιόρ στην οδό 7ης Μεραρχίας) «σβήστηκαν από το χάρτη» χωρίς να αποτυπωθούν σε μια φωτογραφία; Κι ακόμη, πρέπει να «τραβιούνται» φωτογραφίες όπως αυτές που παρουσιάζουμε…από σύμπτωση; Αυτοί που γκρεμίζουν, δεν έχουν φωτογραφικές μηχανές;
Θα επανέλθουμε...
Η απορία, όμως, δεν παίρνει άλλη αναβολή. Πόσα κτίρια της Καβάλας (δημόσια, λ.χ. η παλιά εκκλησία της Παναγίας) και ιδιωτικά (λ.χ. το πανέμορφο αρχοντικό της οικογένειας Μπενμαγιόρ στην οδό 7ης Μεραρχίας) «σβήστηκαν από το χάρτη» χωρίς να αποτυπωθούν σε μια φωτογραφία; Κι ακόμη, πρέπει να «τραβιούνται» φωτογραφίες όπως αυτές που παρουσιάζουμε…από σύμπτωση; Αυτοί που γκρεμίζουν, δεν έχουν φωτογραφικές μηχανές;
Θα επανέλθουμε...
Καλό μήνα και πάλι.
No comments:
Post a Comment