Kαι περιμένοντας την εκλογή του παιδιού του πατέρα...μιλάμε για οικογένειες και για το ότι η οικογένεια δεν είναι πάντα ανέφελη και ηλιόλουστη κατάσταση
ΧΡΟΝΟ-λόγος, τεύχος ενδέκατο, της ενδεκάτης μέρας του ενδεκάτου μηνός...
Οικογενειακές χαρές...
Μες στο σπίτι ποιος γυρίζει
ασταμάτητα όλη μέρα,
μαγειρεύει, συγυρίζει,
πλένει, ράβει και στολίζει;
Η χρυσή μου η μητέρα.
Έξω, που άλλοτε χιονίζει
ή φυσά τρελλός αέρας,
κι άλλοτε ήλιος καβουρδίζει,
όλη μέρα ποιος γυρίζει;
Ο χρυσός μου ο πατέρας.
Ποιος μαθαίνει κάθε μέρα
τόσα ωραία στο σχολειό;
Ποιος ακούει τον πατέρα,
δεν πικραίνει τη μητέρα;
Τάχα ξέρετε; Είμ’ εγώ!
(Από αναγνωστικό για μαθητές του Δημοτικού σχολείου, δεκαετία του 1950)
Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ερευνητής μιας ιστορικής περιόδου – όταν αυτή βρίσκεται χρονικά κοντά με την εποχή στην οποία αυτός ζει- είναι…διπλό. Από τη μια, δεν πρέπει να επηρεάζεται από τη χρονική εγγύτητα και τις τυχόν συμπάθειες ή αντιπάθειες. Από την άλλη πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να καταφέρει να «περπατήσει» νοερά δίπλα στους ανθρώπους της υπό μελέτην εποχής, «μυρίζοντας» την ατμόσφαιρα που επικρατούσε.
Δεν είναι καθόλου εύκολο, βέβαια, να γίνει αυτό, αλλά είναι γοητευτικό, όταν το καταφέρνει. Είναι πολύ δε περισσότερο καλό, όταν ο αφηγητής - συγγραφέας πετυχαίνει να μεταφέρει το κλίμα στον αναγνώστη. Σε διαφορετική περίπτωση, ο τελευταίος βαριέται και εκδικείται με τον καλύτερο τρόπο: προσπερνά τη σελίδα.
Αποτελεί πρόκληση, λοιπόν, φίλτατοι αναγνώστες, και παλεύω εδώ και δέκα εβδομάδες να καταφέρω να μη βαριέστε.
Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για ένα θέμα διαχρονικό και ταυτόχρονα εξόχως επίκαιρο. Ένα τρίπτυχο. Αυτό που περιλαμβάνει την πατρίδα, τη θρησκεία και την οικογένεια. Μπορεί να θυμίζει το αλήστου μνήμης «Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια» των εποχών μετά τον Εμφύλιο και της περιόδου της εφτάχρονης δικτατορίας των συνταγματαρχών, αλλά δεν είναι αυτό που φοβάστε. Για άλλο πράγμα θα μιλήσω σήμερα. Για την οικογένεια και την κυριαρχία της πάνω τόσο στην πατρίδα όσο και τη θρησκεία, αλλά και τα προβλήματα που την απειλούν (και την απειλούσαν και προ πεντηκονταετίας).
Εξηγούμαι. Το κυρίαρχο γεγονός αυτού του Σαββατοκύριακου κι αυτό που όλοι θα παρακολουθήσουμε το απόγευμα της Κυριακής είναι η εκλογή του νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Οπότε, ας πάμε πίσω στο χθες και μέχρι την Κυριακή το απόγευμα...υγεία και βλέπουμε.
Πίσω στο τρίπτυχό μας, λοιπόν. Μια σύντομη αναφορά στο σήμερα και μετά ολοταχώς στο παρελθόν.
Μες στο σπίτι ποιος γυρίζει
ασταμάτητα όλη μέρα,
μαγειρεύει, συγυρίζει,
πλένει, ράβει και στολίζει;
Η χρυσή μου η μητέρα.
Έξω, που άλλοτε χιονίζει
ή φυσά τρελλός αέρας,
κι άλλοτε ήλιος καβουρδίζει,
όλη μέρα ποιος γυρίζει;
Ο χρυσός μου ο πατέρας.
Ποιος μαθαίνει κάθε μέρα
τόσα ωραία στο σχολειό;
Ποιος ακούει τον πατέρα,
δεν πικραίνει τη μητέρα;
Τάχα ξέρετε; Είμ’ εγώ!
(Από αναγνωστικό για μαθητές του Δημοτικού σχολείου, δεκαετία του 1950)
Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ερευνητής μιας ιστορικής περιόδου – όταν αυτή βρίσκεται χρονικά κοντά με την εποχή στην οποία αυτός ζει- είναι…διπλό. Από τη μια, δεν πρέπει να επηρεάζεται από τη χρονική εγγύτητα και τις τυχόν συμπάθειες ή αντιπάθειες. Από την άλλη πρέπει να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε να καταφέρει να «περπατήσει» νοερά δίπλα στους ανθρώπους της υπό μελέτην εποχής, «μυρίζοντας» την ατμόσφαιρα που επικρατούσε.
Δεν είναι καθόλου εύκολο, βέβαια, να γίνει αυτό, αλλά είναι γοητευτικό, όταν το καταφέρνει. Είναι πολύ δε περισσότερο καλό, όταν ο αφηγητής - συγγραφέας πετυχαίνει να μεταφέρει το κλίμα στον αναγνώστη. Σε διαφορετική περίπτωση, ο τελευταίος βαριέται και εκδικείται με τον καλύτερο τρόπο: προσπερνά τη σελίδα.
Αποτελεί πρόκληση, λοιπόν, φίλτατοι αναγνώστες, και παλεύω εδώ και δέκα εβδομάδες να καταφέρω να μη βαριέστε.
Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για ένα θέμα διαχρονικό και ταυτόχρονα εξόχως επίκαιρο. Ένα τρίπτυχο. Αυτό που περιλαμβάνει την πατρίδα, τη θρησκεία και την οικογένεια. Μπορεί να θυμίζει το αλήστου μνήμης «Πατρίς – Θρησκεία – Οικογένεια» των εποχών μετά τον Εμφύλιο και της περιόδου της εφτάχρονης δικτατορίας των συνταγματαρχών, αλλά δεν είναι αυτό που φοβάστε. Για άλλο πράγμα θα μιλήσω σήμερα. Για την οικογένεια και την κυριαρχία της πάνω τόσο στην πατρίδα όσο και τη θρησκεία, αλλά και τα προβλήματα που την απειλούν (και την απειλούσαν και προ πεντηκονταετίας).
Εξηγούμαι. Το κυρίαρχο γεγονός αυτού του Σαββατοκύριακου κι αυτό που όλοι θα παρακολουθήσουμε το απόγευμα της Κυριακής είναι η εκλογή του νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ. Οπότε, ας πάμε πίσω στο χθες και μέχρι την Κυριακή το απόγευμα...υγεία και βλέπουμε.
Πίσω στο τρίπτυχό μας, λοιπόν. Μια σύντομη αναφορά στο σήμερα και μετά ολοταχώς στο παρελθόν.
Οικογένεια, λοιπόν, πρώτα και πάνω απ’ όλα, ευλογία και βάσανο μαζί. Ας μην θεωρηθεί αυτή η απόφανση αιρετική ή ανατρεπτική: δεν είναι και θα το αποδείξω.
Ας ξεκινήσω την απόδειξη αμέσως, αναφερόμενος στα τρία «πόδια» του τριπόλου. Πρώτο «πόδι» η πατρίδα. Η πατρίδα μας. Η διαχείρισή της πορείας της εδώ και πολλά χρόνια (φαίνεται να) κυριαρχείται από τις οικογένειες Μητσοτάκη, Παπανδρέου και Καραμανλή, ενώ δε λείπουν και οι άλλες. Αυτές που εκλέγουν βουλευτές, νομάρχες και δημάρχους με σχεδόν κληρονομικό τρόπο (τα ονόματα είναι γνωστά τοις πάσι και άρα περιττά, ενώ διευκρινίζω ότι αυτό το φαινόμενο δεν το θεωρώ κατ’ ανάγκην κακό: εκτίθενται ως υποψήφιοι και εκλέγονται απολύτως νόμιμα). Όμως, η οικογένεια στην πολιτική μας ζωή φαίνεται να έχει προβλήματα. Αναφέρομαι, επαναλαμβάνω, στις οικογένειες του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του Ανδρέα Παπανδρέου και (την ευρύτερη, αφού δεν απέκτησε παιδιά) του εκλιπόντος Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η αξιωματική αντιπολίτευση ταλανίζεται από εσωστρέφεια και μάλλον θα ταλαιπωρηθεί αρκετά, μέχρι να επανέλθει στην εξουσία, αλλά η κόρη του πρώτου δεν θα κατακτήσει εύκολα την πρωτοκαθεδρία στο κόμμα της. Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι αυτό θα γίνει κάποτε, αλλά μέχρι τότε έχει να διαχειριστεί σύνθετα προβλήματα. Ο γιος του δεύτερου – αν και μάλλον θα επανεκλεγεί αύριο στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ- δε θεωρείται φαβορί για την επικράτηση στην επόμενη εθνική εκλογική αναμέτρηση. Όσο για τον πρωθυπουργό μας, μέλος της οικογενείας του συνονόματού του θείου και παλαιού συναδέλφου του, μάλλον έχει έγνοιες και «φουρτούνες», αφού και προβλήματα έχει να αντιμετωπίσει και πιέσεις δέχεται πολλές.
Δεύτερο «πόδι» η θρησκεία. Η «εν Ελλάδι επικρατούσα». Και για να μη γίνω βλάσφημος (δεν επιτρέπεται να σχολιάζεις τα όποια «πιστεύω» του άλλου, πολύ δε περισσότερο τα θρησκευτικά), η κοσμική της έκφανση. Η Εκκλησία, και πιο συγκεκριμένα η ομάδα των ανθρώπων που την διοικούν. Είναι μια οικογένεια, αλλά έχει και αυτή προβλήματα. Οι ιεράρχες θεωρούνται «αδελφοί εν Χριστώ», άρα μέλη της ίδιας οικογένειας, αλλά εμφανίζονται κρισιακά φαινόμενα. Ο επικεφαλής ασθενεί και το θέμα της υγείας αλλά και της ενδεχόμενης διαδοχής του έχει παρασυζητηθεί στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ως συνέπεια, υπάρχει δυσπιστία από μέρος του ποιμνίου, με αφορμή τις τηλεοπτικές εμφανίσεις αρκετών ιεραρχών και ιερωμένων και τις αντιπαραθέσεις στα «παράθυρα». Όσο για το λόγο περί διάδοχης κατάστασης, συχνά εκτρέπεται από το δρόμο της Αγάπης...
Τρίτο «πόδι» η ίδια η οικογένεια. Η ελληνική οικογένεια, που φαίνεται να βρίσκεται σε μια αντιφατική κατάσταση. Από τη μια, διαπιστώνεται μια τεράστια αλληλοϋποστήριξη και παροχή βοήθειας από το «οικογενειακό δίκτυο» στα δοκιμαζόμενα από την ανεργία και την υποαπασχόληση μέλη της. Από την άλλη, παρατηρείται μια δραματική αύξηση στα διαζύγια και στα ενδοοικογενειακά προβλήματα. Τα δείχνει η Τατιάνα, τα αναλύει και τα επιλύει η Τένια, παλεύει να τα διορθώσει η Βίκυ με το «Πακέτο», τα αφορίζουμε κι εμείς, όταν οργιζόμαστε, με το αθυρόστομο «Γ... το σόι μου!»...
«Αρκετά με το παρόν, γραφιά! Μίλα για το παρελθόν. Είναι ασφαλέστερο, είναι διδακτικότερο, δεν ενοχλεί κανέναν. Τι τα θες τα τωρινά;» κράζει η εσωτερική φωνή. Υπακούω αμέσως.
Πίσω, λοιπόν, στα οικογενειακά προβλήματα της δεκαετίας του 1950, όταν η πίστη των ανθρώπων στην οικογένεια ήταν ελαφρώς διαφορετική (θα καταλάβετε τι εννοώ) και η έννοια των «προσωπικών δεδομένων» ήταν άγνωστη. Αυτό το τελευταίο, βέβαια, οφείλω να το εξηγήσω, όσο γίνεται συντομότερα. Ενώ σήμερα οι εφημερίδες, τα ραδιόφωνα και τα κανάλια δεν αναφέρουν εύκολα ονόματα πρωταγωνιστών σε εγκλήματα, τόσο θυτών όσο και θυμάτων (όχι ότι δε θέλουν, αλλά εμποδίζονται από νόμους και την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων – άλλη πονεμένη ιστορία αυτή η Αρχή, ενδεικτική του πόση έλλειψη μέτρου είχαμε και έχουμε ως χώρα και κοινωνία), στη δεκαετία του ’50 δεν συνέβαινε αυτό. Αντίθετα, οι πληροφορίες αυτές δίνονταν αφειδώς. Ονόματα, ηλικίες...όλα. Και του φονιά και του θύματος, και του βιαστή και της βιασθείσης. Σωστό, λάθος, δεν είναι της παρούσης. Εδώ, θα αναφέρω μόνον αρχικά επωνύμων, μη βρεθώ να τρέχω σε δικαστήρια.
Νοέμβριος 1952. Η χώρα σε μετάβαση. Το κεντρώο κυβερνητικό διάλειμμα (κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ της Εθνικής Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου - Ε.Π.Ε.Κ., κόμματος του στρατηγού Νικολάου Πλαστήρα, και Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου, η οποία είχε σχηματιστεί τον Οκτώβριο του 1950)- τερματίζεται και η Δεξιά επανεμφανίζεται δυναμικά. Ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, ηγέτης του Ελληνικού Συναγερμού, θεωρείται βέβαιος νικητής των εκλογών, που θα γίνουν στις 16 του μήνα. Θα σαρώσει, παίρνοντας 49,22% των ψήφων και 240 από τις 300 έδρες της Βουλής (για την καβαλιώτικη πλευρά των εκλογών, υγεία να υπάρχει και θα τα πούμε εν ευθέτω).
Στις 13 του μήνα, όμως, σε αθηναϊκή εφημερίδα, γεμάτη από προεκλογικές ειδήσεις, δημοσιεύεται σε περίληψη η απόφαση του Πρωτοδικείου Καβάλας, η οποία «κηρύσσει λελυμένον υπαιτιότητι της εναγομένης» το γάμο του Ελευθερίου Α. και της Ηλέκτρας Π. Ο γάμος είχε τελεστεί το 1946, «ενώπιον Θεού και ανθρώπων», από δυο ανθρώπους που θα ονειρεύονταν να ζήσουν μαζί. Ο ενάγων ήταν γνωστός επιχειρηματίας της Καβάλας.
Γιατί να δημοσιεύτηκε σε αθηναϊκή εφημερίδα η απόφαση, άραγε; Γιατί να πρέπει να μάθει το πανελλήνιο τότε (και όλος ο πλανήτης τώρα, αφού το «σώμα» της εν λόγω εφημερίδας είναι διαθέσιμο στο Διαδίκτυο– θα μου επιτρέψετε να μην αποκαλύψω το site), ότι έφταιγε η γυναίκα για το διαζύγιο; Μήπως ήταν απαραίτητη η δημοσίευση σε αθηναϊκή εφημερίδα; Τόση φαλλοκρατία, τόσος διασυρμός των γυναικών;
Μια μικρή έρευνα και η καταπληκτική νομομάθεια (μαζί με την εξαιρετική πνευματική διαύγεια) του παλαίμαχου δικηγόρου της Καβάλας κυρίου Κωνσταντίνου Μέλισσα (σπολλάτη, Νέστορα των νομικών, θερμές ευχαριστίες οφείλω) έδωσαν την απλούστατη και διόλου φαλλοκρατική απάντηση. Στην περίληψη της απόφασης, για την οποία μιλούμε, αναφερόταν ότι η γυναίκα ήταν «αγνώστου διαμονής» και ότι η εκδίκαση της αίτησης διαζυγίου έγινε «ερήμην της εναγομένης». Αυτοί οι δύο παράγοντες οδήγησαν στη δημοσίευση. Προκειμένου να καταστεί αμετάκλητη η διάζευξη, όταν συνέβαινε ένα από τα δύο (ερημοδικία ή άγνωστη διαμονή – στην περίπτωσή μας συνέβαιναν και τα δύο), το δικαστήριο διέταζε τη δημοσίευση της απόφασής του σε εφημερίδες, μία των οποίων έπρεπε να είναι «του κέντρου», δηλαδή πανελλήνιας κυκλοφορίας.
Μια οικογένεια διαλυόταν, με νόμιμο τρόπο και με απόλυτη διαφάνεια...
Κι εδώ, πεταγόμαστε έξι χρόνια μπροστά, σε οικογενειακά «ντράβαλα» και πάλι, πιο «ζουμερά», από αυτά που σήμερα τα κανάλια τα κάνουν σήριαλ, ή επί το λαϊκότερον «από τρίχα τριχιά».
Νοέμβριος 1958, λοιπόν. Πρωθυπουργός –μετά από δύο διαδοχικές εκλογικές νίκες- ο διάδοχος του Παπάγου, Κωνσταντίνος Καραμανλής και αξιωματική αντιπολίτευση η Αριστερά, με εκπρόσωπο την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά – ΕΔΑ. Εξελίξεις στο Κυπριακό, κεντρικό θέμα της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής ζωής, αλλά στην περιοχή μας ο Έρωτας «χτυπάει κατακέφαλα» (κυριολεκτώ).
Σε χωριό της περιοχής των Ελευθερών γιορτάζεται η γιορτή των Ταξιαρχών (νάτη η θρησκεία ως αφορμή κοινωνικότητας, μόνο που οι άνθρωποι τα «χαλάνε»). Πανηγυρικός εορτασμός και πολύς κόσμος συγκεντρωμένος. Μεταξύ τους και η ωραία 24χρονη Καβαλιώτισσα Λόλα Τ., «προκαλέσασα τον θαυμασμόν διαφόρων παρευρισκομένων εις την πανήγυριν νέων εκ των πέριξ χωρίων». Έλα, όμως, που δύο από τους θαυμαστές της νεαρής καλλονής ήταν και ξαδέλφια, ο συνομήλικός της Εύ. Γ. και ο 20χρονος Παν. Τσ. Το απόγευμα της γιορτής, 0 πρώτος προσκαλεί την κοπέλα να διανυκτερεύσει στο πατρικό του σπίτι και εκείνη αποδέχεται την πρόσκληση. Όταν το μαθαίνει ο δεύτερος, πηγαίνει – γύρω στα μεσάνυχτα- κάτω από το σπίτι του ξαδέλφου του και αρχίζει να τραγουδά. Ακούγοντας τα άσματα –μάλλον δεν έψαλλε απολυτίκια ο νεαρός κανταδόρος- ο φιλοξενών την Λόλα εξοργίζεται. Αρπάζει ένα ρόπαλο, βγαίνει από το σπίτι και καταφέρει ισχυρά χτυπήματα στον ξάδελφό του, «μέχρις ότου ούτος έπεσεν αιμόφυρτος επί του εδάφους». Ο χτυπημένος μεταφέρεται στο νοσοκομείο της Καβάλας σε αφασία, ενώ ο δράστης συλλαμβάνεται και παραπέμπεται στον εισαγγελέα.
Ο Καραμανλής συνέχισε να κυβερνά για χρόνια, έφυγε, επανήλθε και πέθανε σε βαθιά γεράματα. Η Κύπρος έγινε ανεξάρτητη, αλλά όλο και ταλαιπωρείται. Ο δράστης και το θύμα του επεισοδίου στην περιοχή των Ελευθερών θα έχουν πια γεράσει (άραγε συμφιλιώθηκαν;) και το 24χρονο «μήλον της Έριδος» θα είναι μάλλον μια σεβάσμια ηλικιωμένη κυρία, που πιθανότατα έχει παιδιά και εγγόνια και που ίσως και να μη θυμάται εκείνο το βράδυ.
Στα οικογενειακά άλμπουμ όλων, είναι μάλλον απίθανο να υπάρχουν φωτογραφίες από εκείνον τον εορτασμό των Ταξιαρχών.
Και η ελληνική οικογένεια πορεύεται, προστατεύοντας τα παιδιά της...
Αποτελεσματικά, ή υστερικά και δίχως μέτρο;
Ας ξεκινήσω την απόδειξη αμέσως, αναφερόμενος στα τρία «πόδια» του τριπόλου. Πρώτο «πόδι» η πατρίδα. Η πατρίδα μας. Η διαχείρισή της πορείας της εδώ και πολλά χρόνια (φαίνεται να) κυριαρχείται από τις οικογένειες Μητσοτάκη, Παπανδρέου και Καραμανλή, ενώ δε λείπουν και οι άλλες. Αυτές που εκλέγουν βουλευτές, νομάρχες και δημάρχους με σχεδόν κληρονομικό τρόπο (τα ονόματα είναι γνωστά τοις πάσι και άρα περιττά, ενώ διευκρινίζω ότι αυτό το φαινόμενο δεν το θεωρώ κατ’ ανάγκην κακό: εκτίθενται ως υποψήφιοι και εκλέγονται απολύτως νόμιμα). Όμως, η οικογένεια στην πολιτική μας ζωή φαίνεται να έχει προβλήματα. Αναφέρομαι, επαναλαμβάνω, στις οικογένειες του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, του Ανδρέα Παπανδρέου και (την ευρύτερη, αφού δεν απέκτησε παιδιά) του εκλιπόντος Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η αξιωματική αντιπολίτευση ταλανίζεται από εσωστρέφεια και μάλλον θα ταλαιπωρηθεί αρκετά, μέχρι να επανέλθει στην εξουσία, αλλά η κόρη του πρώτου δεν θα κατακτήσει εύκολα την πρωτοκαθεδρία στο κόμμα της. Είμαι σχεδόν βέβαιος ότι αυτό θα γίνει κάποτε, αλλά μέχρι τότε έχει να διαχειριστεί σύνθετα προβλήματα. Ο γιος του δεύτερου – αν και μάλλον θα επανεκλεγεί αύριο στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ- δε θεωρείται φαβορί για την επικράτηση στην επόμενη εθνική εκλογική αναμέτρηση. Όσο για τον πρωθυπουργό μας, μέλος της οικογενείας του συνονόματού του θείου και παλαιού συναδέλφου του, μάλλον έχει έγνοιες και «φουρτούνες», αφού και προβλήματα έχει να αντιμετωπίσει και πιέσεις δέχεται πολλές.
Δεύτερο «πόδι» η θρησκεία. Η «εν Ελλάδι επικρατούσα». Και για να μη γίνω βλάσφημος (δεν επιτρέπεται να σχολιάζεις τα όποια «πιστεύω» του άλλου, πολύ δε περισσότερο τα θρησκευτικά), η κοσμική της έκφανση. Η Εκκλησία, και πιο συγκεκριμένα η ομάδα των ανθρώπων που την διοικούν. Είναι μια οικογένεια, αλλά έχει και αυτή προβλήματα. Οι ιεράρχες θεωρούνται «αδελφοί εν Χριστώ», άρα μέλη της ίδιας οικογένειας, αλλά εμφανίζονται κρισιακά φαινόμενα. Ο επικεφαλής ασθενεί και το θέμα της υγείας αλλά και της ενδεχόμενης διαδοχής του έχει παρασυζητηθεί στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Ως συνέπεια, υπάρχει δυσπιστία από μέρος του ποιμνίου, με αφορμή τις τηλεοπτικές εμφανίσεις αρκετών ιεραρχών και ιερωμένων και τις αντιπαραθέσεις στα «παράθυρα». Όσο για το λόγο περί διάδοχης κατάστασης, συχνά εκτρέπεται από το δρόμο της Αγάπης...
Τρίτο «πόδι» η ίδια η οικογένεια. Η ελληνική οικογένεια, που φαίνεται να βρίσκεται σε μια αντιφατική κατάσταση. Από τη μια, διαπιστώνεται μια τεράστια αλληλοϋποστήριξη και παροχή βοήθειας από το «οικογενειακό δίκτυο» στα δοκιμαζόμενα από την ανεργία και την υποαπασχόληση μέλη της. Από την άλλη, παρατηρείται μια δραματική αύξηση στα διαζύγια και στα ενδοοικογενειακά προβλήματα. Τα δείχνει η Τατιάνα, τα αναλύει και τα επιλύει η Τένια, παλεύει να τα διορθώσει η Βίκυ με το «Πακέτο», τα αφορίζουμε κι εμείς, όταν οργιζόμαστε, με το αθυρόστομο «Γ... το σόι μου!»...
«Αρκετά με το παρόν, γραφιά! Μίλα για το παρελθόν. Είναι ασφαλέστερο, είναι διδακτικότερο, δεν ενοχλεί κανέναν. Τι τα θες τα τωρινά;» κράζει η εσωτερική φωνή. Υπακούω αμέσως.
Πίσω, λοιπόν, στα οικογενειακά προβλήματα της δεκαετίας του 1950, όταν η πίστη των ανθρώπων στην οικογένεια ήταν ελαφρώς διαφορετική (θα καταλάβετε τι εννοώ) και η έννοια των «προσωπικών δεδομένων» ήταν άγνωστη. Αυτό το τελευταίο, βέβαια, οφείλω να το εξηγήσω, όσο γίνεται συντομότερα. Ενώ σήμερα οι εφημερίδες, τα ραδιόφωνα και τα κανάλια δεν αναφέρουν εύκολα ονόματα πρωταγωνιστών σε εγκλήματα, τόσο θυτών όσο και θυμάτων (όχι ότι δε θέλουν, αλλά εμποδίζονται από νόμους και την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων – άλλη πονεμένη ιστορία αυτή η Αρχή, ενδεικτική του πόση έλλειψη μέτρου είχαμε και έχουμε ως χώρα και κοινωνία), στη δεκαετία του ’50 δεν συνέβαινε αυτό. Αντίθετα, οι πληροφορίες αυτές δίνονταν αφειδώς. Ονόματα, ηλικίες...όλα. Και του φονιά και του θύματος, και του βιαστή και της βιασθείσης. Σωστό, λάθος, δεν είναι της παρούσης. Εδώ, θα αναφέρω μόνον αρχικά επωνύμων, μη βρεθώ να τρέχω σε δικαστήρια.
Νοέμβριος 1952. Η χώρα σε μετάβαση. Το κεντρώο κυβερνητικό διάλειμμα (κυβέρνηση συνεργασίας μεταξύ της Εθνικής Προοδευτικής Ένωσης Κέντρου - Ε.Π.Ε.Κ., κόμματος του στρατηγού Νικολάου Πλαστήρα, και Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου, η οποία είχε σχηματιστεί τον Οκτώβριο του 1950)- τερματίζεται και η Δεξιά επανεμφανίζεται δυναμικά. Ο στρατάρχης Αλέξανδρος Παπάγος, ηγέτης του Ελληνικού Συναγερμού, θεωρείται βέβαιος νικητής των εκλογών, που θα γίνουν στις 16 του μήνα. Θα σαρώσει, παίρνοντας 49,22% των ψήφων και 240 από τις 300 έδρες της Βουλής (για την καβαλιώτικη πλευρά των εκλογών, υγεία να υπάρχει και θα τα πούμε εν ευθέτω).
Στις 13 του μήνα, όμως, σε αθηναϊκή εφημερίδα, γεμάτη από προεκλογικές ειδήσεις, δημοσιεύεται σε περίληψη η απόφαση του Πρωτοδικείου Καβάλας, η οποία «κηρύσσει λελυμένον υπαιτιότητι της εναγομένης» το γάμο του Ελευθερίου Α. και της Ηλέκτρας Π. Ο γάμος είχε τελεστεί το 1946, «ενώπιον Θεού και ανθρώπων», από δυο ανθρώπους που θα ονειρεύονταν να ζήσουν μαζί. Ο ενάγων ήταν γνωστός επιχειρηματίας της Καβάλας.
Γιατί να δημοσιεύτηκε σε αθηναϊκή εφημερίδα η απόφαση, άραγε; Γιατί να πρέπει να μάθει το πανελλήνιο τότε (και όλος ο πλανήτης τώρα, αφού το «σώμα» της εν λόγω εφημερίδας είναι διαθέσιμο στο Διαδίκτυο– θα μου επιτρέψετε να μην αποκαλύψω το site), ότι έφταιγε η γυναίκα για το διαζύγιο; Μήπως ήταν απαραίτητη η δημοσίευση σε αθηναϊκή εφημερίδα; Τόση φαλλοκρατία, τόσος διασυρμός των γυναικών;
Μια μικρή έρευνα και η καταπληκτική νομομάθεια (μαζί με την εξαιρετική πνευματική διαύγεια) του παλαίμαχου δικηγόρου της Καβάλας κυρίου Κωνσταντίνου Μέλισσα (σπολλάτη, Νέστορα των νομικών, θερμές ευχαριστίες οφείλω) έδωσαν την απλούστατη και διόλου φαλλοκρατική απάντηση. Στην περίληψη της απόφασης, για την οποία μιλούμε, αναφερόταν ότι η γυναίκα ήταν «αγνώστου διαμονής» και ότι η εκδίκαση της αίτησης διαζυγίου έγινε «ερήμην της εναγομένης». Αυτοί οι δύο παράγοντες οδήγησαν στη δημοσίευση. Προκειμένου να καταστεί αμετάκλητη η διάζευξη, όταν συνέβαινε ένα από τα δύο (ερημοδικία ή άγνωστη διαμονή – στην περίπτωσή μας συνέβαιναν και τα δύο), το δικαστήριο διέταζε τη δημοσίευση της απόφασής του σε εφημερίδες, μία των οποίων έπρεπε να είναι «του κέντρου», δηλαδή πανελλήνιας κυκλοφορίας.
Μια οικογένεια διαλυόταν, με νόμιμο τρόπο και με απόλυτη διαφάνεια...
Κι εδώ, πεταγόμαστε έξι χρόνια μπροστά, σε οικογενειακά «ντράβαλα» και πάλι, πιο «ζουμερά», από αυτά που σήμερα τα κανάλια τα κάνουν σήριαλ, ή επί το λαϊκότερον «από τρίχα τριχιά».
Νοέμβριος 1958, λοιπόν. Πρωθυπουργός –μετά από δύο διαδοχικές εκλογικές νίκες- ο διάδοχος του Παπάγου, Κωνσταντίνος Καραμανλής και αξιωματική αντιπολίτευση η Αριστερά, με εκπρόσωπο την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά – ΕΔΑ. Εξελίξεις στο Κυπριακό, κεντρικό θέμα της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής ζωής, αλλά στην περιοχή μας ο Έρωτας «χτυπάει κατακέφαλα» (κυριολεκτώ).
Σε χωριό της περιοχής των Ελευθερών γιορτάζεται η γιορτή των Ταξιαρχών (νάτη η θρησκεία ως αφορμή κοινωνικότητας, μόνο που οι άνθρωποι τα «χαλάνε»). Πανηγυρικός εορτασμός και πολύς κόσμος συγκεντρωμένος. Μεταξύ τους και η ωραία 24χρονη Καβαλιώτισσα Λόλα Τ., «προκαλέσασα τον θαυμασμόν διαφόρων παρευρισκομένων εις την πανήγυριν νέων εκ των πέριξ χωρίων». Έλα, όμως, που δύο από τους θαυμαστές της νεαρής καλλονής ήταν και ξαδέλφια, ο συνομήλικός της Εύ. Γ. και ο 20χρονος Παν. Τσ. Το απόγευμα της γιορτής, 0 πρώτος προσκαλεί την κοπέλα να διανυκτερεύσει στο πατρικό του σπίτι και εκείνη αποδέχεται την πρόσκληση. Όταν το μαθαίνει ο δεύτερος, πηγαίνει – γύρω στα μεσάνυχτα- κάτω από το σπίτι του ξαδέλφου του και αρχίζει να τραγουδά. Ακούγοντας τα άσματα –μάλλον δεν έψαλλε απολυτίκια ο νεαρός κανταδόρος- ο φιλοξενών την Λόλα εξοργίζεται. Αρπάζει ένα ρόπαλο, βγαίνει από το σπίτι και καταφέρει ισχυρά χτυπήματα στον ξάδελφό του, «μέχρις ότου ούτος έπεσεν αιμόφυρτος επί του εδάφους». Ο χτυπημένος μεταφέρεται στο νοσοκομείο της Καβάλας σε αφασία, ενώ ο δράστης συλλαμβάνεται και παραπέμπεται στον εισαγγελέα.
Ο Καραμανλής συνέχισε να κυβερνά για χρόνια, έφυγε, επανήλθε και πέθανε σε βαθιά γεράματα. Η Κύπρος έγινε ανεξάρτητη, αλλά όλο και ταλαιπωρείται. Ο δράστης και το θύμα του επεισοδίου στην περιοχή των Ελευθερών θα έχουν πια γεράσει (άραγε συμφιλιώθηκαν;) και το 24χρονο «μήλον της Έριδος» θα είναι μάλλον μια σεβάσμια ηλικιωμένη κυρία, που πιθανότατα έχει παιδιά και εγγόνια και που ίσως και να μη θυμάται εκείνο το βράδυ.
Στα οικογενειακά άλμπουμ όλων, είναι μάλλον απίθανο να υπάρχουν φωτογραφίες από εκείνον τον εορτασμό των Ταξιαρχών.
Και η ελληνική οικογένεια πορεύεται, προστατεύοντας τα παιδιά της...
Αποτελεσματικά, ή υστερικά και δίχως μέτρο;
Κι από τι;
